Are you Indisch too?
Amerikaanse Indo's. Ik zal er maar eerst even de draak mee steken, dan hebben we
dat gehad. Maar vóórdat ik dat doe, eerst natuurlijk de vraag beantwoorden
waarom dan wel gespot moet worden met onze broeders en zusters in de States.
Hoewel, eigenlijk betreft het dan niet Indo's in Amerika, maar alleen hen die voor
een paar weken hier komen op familiebezoek. Het antwoord is: eigenlijk weet ik
het ook niet. Misschien is het een overgenomen trekje om alles dat van een andere
wijk of verder komt in principe als onaanvaardbaar vreemd te beschouwen. Of
misschien is het gewone ordinaire kift. Of het is wellicht dat wij eisen dat iedereen
altijd gewoon moet doen. Niet moeilijk, niet interessant maar gewoon. Hoe het zij,
nu dus eerst even licht rot doen:
Auto stopt. Portieren open. Twee paren
stappen uit. Eén komt uit Amerika. Dat
zie je meteen. Niet zozeer aan de kle
ding, maar aan de manier waarop vooral
hij zijn kleren recht trekt en rond kijkt.
Zo'n blik van eerste verkenning, die bij
sommigen overgaat in een blik van
"anybody recognizing me?" Dat is ech
ter zelden het geval.
Komen binnen. Hij voorop.
- Hi, I'm from Kellefornja. These are my
wife, my sister and brother in law.
- Goedemorgen.
- Well, actually wij zijn gekomen for the
shop.
- Ken. Op nummer 48.
- That way?
- Precies. En hoe in Amerika?
- Well, its gettinghoe zal ik zeggen.
Hier is veel social security. Bij ons it's
still working hard. But it's okay.
- Komt u ook uit Amerika?
- Néén. Wij wonen hier op de Melis
Stokelaan. Mijn broer wilde graag
even kijken.
- Natuurlijk.
Genoeg flauw gedaan, nu serieus.
In 1 989 verscheen het door Boudewijn
(Boudy) Rijkschroeff (Djakarta, 1951)
geschreven boek "Een ervaring rijker,
de Indische immigranten in de Verenig
de Staten van Amerika". Wat bracht
mensen ertoe om na een ingrijpende
migratie uit Indië/lndonesië naar Ne
derland te besluiten om te emigreren
naar Amerika? Welke motieven lagen
daaraan ten grondslag en welke factoren
speelden een rol bij het besluitvor
mingsproces? En welke ervaringen heb
bendie Indischeemigranten in Amerika
opgedaan? Op deze vragen heeft Boudy
Rijkschroeff antwoorden proberen te
vinden.
Boudy: "Nee, dat boek heb ik niet
geschreven in het kader van een studie
of zo. In 1 982 ben ik in Rotterdam als
socioloog afgestudeerd. Bedrijfs
economie en bedrijfskunde zijn mijn
specialismen. Dat boek is eigenlijk
zomaar geschreven. Met mijn vrouw
ben ik nu twee keer in Amerika geweest
en daar zijn we met verschillende In
dische families in contact gekomen.
H et eerste bezoek was wat rondkijken en
luisteren naar succes stories. Toen ook
nam ik mij voor mij verder inde Indische
emigrant te verdiepen, want het is toch
niet niks dat zo'n 24.000 Indische
mensen, dat is bijna tien procent van
het aantal uit Indië gerepatrieerden,
naar Amerika zijn gegaan in de jaren
1 953 tot 1 963. Behalve een paar arti
kelen was er nog niet over geschreven.
Tijdens mijn tweede bezoek heb ik
mensen geïnterviewd en kon ik wat
onder de oppervlakte kijken. Ik kreeg
toen inzicht in de motieven voor emi
gratie en hoorde wat het heeft gekost
om een nieuwe living op te bouwen.
Het was altijd een combinatie van fakto-
ren die deed besluiten om de oversteek
te wagen en het besluit om te gaan was
het resultaat van een proces van jaren.
Het Nederlandse klimaat, statusverlies
en onvrede met de eigen situatie waren
de belangrijkste motieven. Een ruzie op
het werk bijvoorbeeld was dan de drup
pel die de emmer deed overlopen en
thuis gekomen werd de knoop door
gehakt.
Tien procent van de geëmigreerden heeft
het niet gered en is teruggekeerd. Door
sommigen werd dat gezien als bewijs
dat het onzin was om te emigreren, voor
anderen was het reden om in hun vuist
te lachen. Mensen gunnen elkander
niet altijd het beste. Maar dat 90 procent
het wél gemaakt heeft, zegt veel meer.
Dat wil niet zeggen dat iedereen steen
rijk is geworden, maar men heeft een
nieuw leven kunnen opbouwen. In mijn
boek kunnen belangstellenden lezen
hoe dat gegaan is".
"Ja, er zijn de laatste jaren ouderen die
weer teruggaan naar Nederland. Dat
verschijnsel is een apart onderzoek
waard. Ouder worden in de Verenigde
Staten is, zoals overal elders, een pro
bleem, in ieder geval een bijzondere
levensfase. Of men teruggaat, is afhan
kelijk van de relatie met de kinderen,
materiële omstandigheden en met
emoties. Ouderen zoeken mogelijkhe
den om bij elkaar te komen en het
verleden met elkaar te delen. Dat men
zo'n 30 jaar in Amerika heeft gewoond,
is geen beletsel om de bindende faktor
te beleven en die faktor is Indië. Of de
bejaarde "Amerikaanse Indo's" hier ook
vinden wat zij zoeken, weet ik (nog)
niet. Het is wel een punt voor een
Indisch bejaardenbeleid."
Boudewijn Rijkschroeff
"Er zijn ouderen en er zijn jongeren.
Wanneer je het hebt over zoiets als
behoud van Indische cultuur en identi
teit, dan mag je inderdaad niet rekenen
op de 2e en 3e generatie Amerikaanse
Indische jongeren. Die zijn verameri-
kaanst. Dat is geen waardeoordeel, ik
wil er slechts mee aanduiden dat zij
hard willen, hard kunnen en hard moeten
werken. ATV-dagen bijvoorbeeld ken
nen ze daar niet. Men is daar veel
ondernemender. Voorbeeld: wanneer
iemand in Nederland failliet is gegaan,
dan is hij meestal blijvend gebroken. In
Amerika niet. Een faillisement betekent
een uitdaging: start all over and do it
better this time.
De jongeren zijn getogen Amerikanen.
Ze praten alleen Engels, zijn getrouwd
met Amerikanen en ze hebben geen
historische aanknopingspunten zoals
hier in Nederland. Maar hier moeten we
ons ook weer niet vergissen. Wat de
ouders betreft: die weten heel goed,
omdat zij de berichten volgen, hoe het
in (Indisch) Nederland is. Zij kunnen
zich een voorstelling maken. Bij som
migen staat die voorstelling naast het
beeld van Nederland dat zij bij hun
vertrek hebben meegenomen. Want
zoals bij vele emigranten: men houdt in
herinnering het beeld vast van hoe het
was op het moment van vertrek. Toen
meegenomen grammofoonplaten bij
voorbeeld zijn gaandeweg relikwiën
geworden en voorde kinderen herken
baar als ze ermee geconfronteerd
worden.
Emigratie betekende vroeger in principe
een afscheid voor het leven. Wie weet
heeft van de sterke Indische familie
banden, weet ook hoe ingrijpend een
emigratiebesluit geweest moet zijn. Er
zou voornamelijk alleen briefcontact
zijn. Weinigen konden toen vermoeden
dat het vliegverkeer zoveel ontmoetin-
4
