INDISCH PRATEN (slot)
"Indisch"
Nederlands
en toch Indisch
Mü
Varkensjacht Jacht op wilde zwij
nen. Beroemd of berucht zijn verhalen
(o.a. van Tjalie Robinson) over het
knaapje, dat voor de klas z'n spreekbeurt
moet houden en aldus begint: "Ja juf,
ik gaa(t) vertellen van mijn Pa zijn
varkensjacht!"
En de arme leerkracht, na het 99ste
varkensjacht-verhaal haar/zijn ziel in
lijdzaamheid bezitten
Vegen (ook wel): slaan, een kaak
slag, een watjekouw toedienen. "Awas
lo, straks ik veeg jouw smoel!!" (bedrei
ging, zoals een hond doet door te grom
men). Mogelijk volksetymologische ver
taling: gasak - gosok hetzelfde")
gasak is slaan, afranselen; gosok is
vegen, poetsen, schuren.
De vellen =niets, niks, geen bal ("de
ballen"). Voorb. "Hij snapt de vellen
van wiskunde" Een mooi voorbeeld
van z.g. eufemistische (verhullende)
"umlaut".. Ballen - vellen., v in plaats van
b en voor a. Hierdoor ontneemt men
a.h.w. een taboe-woord zijn onaanvaard
baarheid! Zie ook: Allotria Indica VII.
Vent (kerel) 1Vaak gebruikt i.p.v.
Inlander, Javaan, koelie, dus voor de
z.g. "lagere mannelijke Indonesiër".2.
Ook: verkoper, venter (al is het daarvan
waarschijnlijk niet afgeleid). De soto-
kerel wil aan die luitjes niet meer
verkopen; zij betalen nooit! "Man, d'r
is een vent met ijs, mag ik?" "Zo, jij wil
tyfus krijgen zeker! Ben je gek!"
Verlak (perlak) =imitatie-canvas tex
tiel met laklaag, als water- en vetvaste
bedekking van bv. tafels. Combinatie
van de ideeën lak en verlakken (met
onecht spul)?
Vet groot; machtig; heel erg; hard
(Conf. Eng. big, great). "Hij kreeg een
vette drie". een zeer onvoldoend
cijfer. "Een vette leugen" een drieste,
vuile leugen.
Volgens zeggen naar men zegt,
naar beweerd wordt. "Volgens zeggen
komt er vandaag een inspecteur, daar
om is Juf zenuwachtig!"
Vuil verachtelijk, minderwaardig.
(Soms erg afgevlakt in betekenis): "Ik
ben helemaal niet op Deetjezo'n
vuil wijf!" ('k Ben beslist niet op Deetje
(Edith) verliefd..... zo'n onaantrekkelijk
meisje/)
Waarom klemt, (wéérom) vraagt naar
de reden (als in Nederland), klemt, (waar
om) a. wat zeg je? 'k heb je niet goed
verstaan, wil je het herhalen? b. hoezo?
vertel s meer. Voorb. Kees: "Mijn fiets
is gejat! Boed: "Waarom?!" Als Kees
een echte Hollander is en de strekking
van dit gebruik van "waarom" hier niet
kent, wordt hij natuurlijk spinnijdig om
een dergelijke onzinnige reactie.
waarom ja, zijn hond dood ja?" \Na\
zeg je me nou, zijn hond dood?" "Waar
om jij, ko'je speelt zo stom!" Wat heb
je dat je zo slecht speelt? "Waarom
jouw zus zoeven?" Wat was er daarnet
met je zus? Het waarom aldus gebruikt
is een letterlijke vertaling van het maleise
"(meng)apa" of het Javaanse "apa"
"Kepriyé'. Dus: "waarom" betekent
hier "wat?!"
Wat jij! klemt: (wèt jij) Uitdagend
voor: "Wat mot je? Wou je soms vech
ten?" Jav.: apa kon! (ngapa kowé).
"Wat jij ja; nokken ja?" Een Chinees
jochie daagt z'n kameraadje uit.
Wattemeer; wat te meer= bovendien;
temeer daar (Mal. apalagi).
Wilde varkens Wilde zwijnen (zie
blz. 7: "varkensjacht").
Wijf, Wijven doorgaans in de meest
kwalijke betekenissen: gemeen vals
vrouwmens, hoer, enz.; soms wel erg
overdreven. Zelden: een leuk wijffie, of
kletsen als een oud wijf. (Regionale
verschillen niet uitgesloten.)
Woest worden boos, kwaad worden,
zich lam ergeren. "Blanda wordt woest,
lo, als jij Indisch gaat praten!" De
meester vindt het helemaal niet leuk
hoor, dat jij (in de klas) zo Indisch praat.
"Worden"=" 'm zijn" (bij het spelen:
krijgertje, verstoppertje, enz.). "Wie
wordt?" "Gerda wordt". "Gemeen, zij
wordt altijd!" "Wie is 'm?" "Gerda".
"Da's niet eerlijk, zij moet 'm altijd
zijn!"
Zijn (op iemand) =verliefd zijn op
iemand; van 'n persoon gecharmeerd
zijn. "Hé, ben jij op Nelly, (ko) jij geeft
haar zoveel djoewet?" Zeg, ben je
soms op N. verliefd, dat je haar zoveel
dj. (vruchten) geeft?
Opgenomen zijn hoofdzakelijk
die woorden, waarvan men bo
venstaande betekenis in het
Nederlands woordenboek niet
vindt; waaronder men in Neder
land iets heel anders verstaat
(rak, stief-, nokken, enz.)
Voorbeelden zijn overwegend
uit de jeugdjaren in OOST-Java
"verzameld". Ik houd me aan
bevolen voor idioom uit andere
streken.
Soeten
Weet u wat "soeten" was?
Je duim was een olifant, je wijsvinger
een mens, de pink een mier.
De olifant won van de mens, de mens
won van de mier en de mier kroop in het
oor van de olifant en won.
Het soeten werd gebruikt i.p.v. een
aftelversje.
JANE KNIBBE
Ik ben in 1 902 in Djember geboren, mijn
moeder en schoonmoeder ook, toch
zijn zij Totoks.
Ongeveer in 1 850 zijn mijn grootouders
De Koning naar Djember op Java ge
gaan. Waarom weet ik helaas niet. Hij is
daar op een tabaksplantage terecht
gekomen. Daar hebben zij negen kinde
ren gekregen.
Omdat er op Java in die tijd geen
scholen waren voor Europese kinderen,
gingen zij naar Holland, als ze ongeveer
zes jaar waren. Per schip om de Kaap
onder de hoede van de kapitein. Alleen
de twee jongste kinderen mochten met
hun ouders mee, mijn moeder en haar
jongste zus, door het Suezkanaal, dat
toen net geopend was.
Omdat ik lang op Java gewoond heb, en
lang in Holland, voel ik mij Nederlands-
Indisch.
Ik was verbaasd, toen mijn schoon
zuster zei, dat ze aan mijn spreken kon
horen, dat ik uit Indië kwam. Ik gebruikte
Indische woorden, b.v. fier, dokken,
klapper, enz. Ik dacht dat het Hollands
was. Moesson heeft mijn ogen ge
opend.
LANDA BOSMAN-SCHRUKI
1 7
