Roots, cultuur, identiteit?
Laten we beginnen met respect!
Als iets je tijdens een bezoek aan
Indonesië down kan maken, dan is dat
een bezoek aan een begraafplaats. Niet
omdat een kerkhof "eng" zou zijn en
ook niet omdat je een ontmoeting met
de dood hebt, maar omdat je daar ziet
en voelt hoe het Indische verleden in
het definitieve stadium van verval is
geraakt. Vergeten, verwaarloosd en ver
vallen liggen de graven van opa en oma,
oom en tante, pa en ma onder dezelfde
tropenzon die eens, heel lang geleden,
hun ziel en lichaam verwarmde. Je ziet
de graven, of wat daar van over is, van
mensen die in destijds naar Nederland
meegenomen foto-albums zijn terug te
zien: voor hun huis, op het werk, in de
klas, op de onderneming, in Magelang
Graven van mensen uit wie je bent
voortgekomen. Mensen over wie je hebt
horen vertellen, maar de laatste jaren
niet meer omdat de vertellers zelf ook al
dood zijn.
"Indo's al rockend naar een eigen cultu
reel centrum" stond laatst in een krant
boven een verslag van een jaarlijkse
Indische Dag en hoewel je die kop
natuurlijk in context moet zien, toch
wordt daarmee één van de redenen
aangegeven waarom het zo ontluiste
rend is om een begraafplaats in
Indonesië te bezoeken. Hier, hier in
Nederland wordt door mensen uit Indië
en hun nakomelingen wel veel gedanst
en gepraat over cultuurbehoud, maar
veel te weinig, misschien ook wel niets,
gedaan aan het behoud van Indische
monumenten in Indonesië.
Zeker, met name de laatste jaren wil
men in Indonesië nog weieens een
belangrijk stuk architectuur uit de Hol
landse tijd restaureren, maar de Indische
gemeenschap hier staat daar verder
buiten. Een graf is echter ook een
monument en wel het meest persoon
lijke dat je je denken kan. Wat kan je in
Indonesië, of waar ook ter wereld, méér
doen zeggen en voelen dan een moment
bij een graf? Over "roots" gesproken!
Maar wat doen wij met graven? Wij
weten niet eens waar zij liggen. Wij
weten niet eens of ze nog bestaan. Wij
weten niet eens wie er begraven zijn! In
Holland zoeken we het graf van oom
Pong al nooit op, laat staan het graf van
ene tante Rien in Indonesië. En in In
donesië zien ze ook dat die graven er
maar bij liggen en omdat er wel eens
een nieuwe weg moet komen, of omdat
er elke dag mensen begraven moeten
worden, ruimen ze af en toe maar wat
op. Opschriften worden weggehaald,
met een hamer wordt een steen weg-
geranseld en in een kuil met vuil kan
nog meer vuil.
Erevelden in Indonesië. Dat is een heel
ander verhaal. Een verhaal hoe het ook
kan. Eigenlijk zou ik op deze plaats
willen pleiten voor zoiets als een
"project Europese begraafplaatsen in
Indonesië". Te denken valt bijvoorbeeld
aan een groep mensen in Nedeland die
in samenwerking met het ministerie
van Buitenlandse Zaken en de Neder
landse Ambassade in Jakarta in Indo
nesië de oude Europese begraafplaatsen
gaat inventariseren om vervolgens de
resultaten over te dragen aan een of
ander bureau of instantie la de Oorlogs
gravenstichting. Letterlijk en figuurlijk
zou dat dan een groots project worden,
waarbij men zich kan afvragen: waar-
4
