DE "NAUTILUS
pronkstuk van de schelpenkabinetten
Schelp van de Nautilus pompilius
In de 17e en 18e eeuw brachten de
VOC-schepen allerlei tropische rariteiten
naar Europa. Deze werden hier aan het
publiek vertoond; opgezette vreemde
dieren, exotische voorwerpen, kristallen
en mineralen en vooraltropische
schelpen.
Welgestelde compagniesdienaren had
den in Nederland thuis zo'n verzame
ling, mooi opgesteld in een kostbare
eiken kast. Ze waren daar niet weinig
trots op, hoewel ze eigenlijk over de
aard der voorwerpen weinig wisten
De Duitser Georgius Everhardus Rumpf
(beter bekend als RUM PHI US) leefde
50 jaren op Amboina, waar hij met
ongelofelijke ijver de planten en dieren
wereld heeft bestudeerd en in tekening
gebracht. Niet minder dan 12 grote
boeken zijn de vrucht van zijn arbeid.
Daarnaast schreef hij nog eens drie
boeken, zijn "rariteitenkabinet", omvat
tende honderden uiterst gedetailleerde
tekeningen van vele door hem zelf ver
zamelde soorten zeedieren en ook weer
tropische schelpen. Wie deze oude
boeken bekijkt, merkt wel hoe rijk de
fauna van de Indische zeeën is
Rumphius' werk is wetenschappelijk
wel verouderd, maar nog steeds boei
end. Neem nu eens de Nautilusschelp,
waarover we het een en ander leren. Het
dier, dat deze wonderlijke woning
bouwde, is een inktvis, een van de 5
klassen der mollusken (weekdieren).
Het heeft tentakels aan de kop en is in
staat om de schelp tijdens de groei
steeds verder aan te bouwen, met kalk
uit het zeewater
De schelp zelf is als een platte spiraal.
die wel 20 tot 30 cm in doorsnede kan
worden, bestaat uit een reeks van
kamers, die onderling door een lucht
buis zijn verbonden. Deze buis staat in
verbinding met het dier.
De Nautilus pompilius (papier-Nautilus)
bewoont zelf de voorste en grootste
kamer. In het Indonesisch wordt dit
genoemd "Bia papéda, wist u dat nog?
Om de Nautilus te verzamelen, moet je
niet aan het strand zijn, maar juist ver van
de kust, het dier beweegt zich vrij in de
zee. Ook kan het echt "duiken" als een
duikboot. Dat geschiedt door meer of
minder naar buiten te gaan "leunen", of
door zich dieper erin terug te trekken.
Op deze wijze wordt de luchtruimte,
dus de lege kamers, groter of kleiner
van inhoud gemaakt en verandert het
s.g. van het geheel, zodat het bootje zal
stijgen of zinken. Knap hè?
Een zusje van de Nautilus pompilius is
het zogenaamde Portugese oorlogs
schip, dat er wel enigszins op lijkt, doch
een veel dunnere en meer geribbelde
schelp bezit. Men vertelt ons, dat deze
soort in staat is om aan de oppervlakte
van de zee te "zeilen". Dat geschiedt
door een soort vlies, dat tussen de
voorste tentakels groeit, uit te spreiden.
Vandaar dus deze toepasselijke naam.
Nautilus-schelpen bezitten is voor de
verzamelaar een "must", maar ze zijn
ook erg gezocht door liefhebbers van
curiosa. De schelpen worden, met
behulp van azijn afgebeten, zodat het
ware juwelen worden van parelmoer;
een sieraad voor de schoorsteen of als
lampvoet. Ik zag er eens een in een
museum, waarbij de schelp was ingebed
in een kostbare zilveren voet, om te
dienen als drinkbeker voor champagne!
Mooi hoor, maar geef mij maar de echte
schelp, zoals moeder natuur die maakte.
Maarsmaken verschillen.
Een volgende keer misschien iets over
die glanzende en soortrijke familie van
de Kaurie-schelpen.
D.A.V.
Doorgezaagde schelp van de Nautilus pompilius. Goed zichtbaar zijn de kamers die
onderling door luchtsluizen zijn verbonden.
20
