(II)
KOMEDIE STOMBOEL
if Ik OhMdWi Opera
door A. TH. MANUSAMA
DE VERDERE ONTWIKKELING EN INRICHTING
Van de school van Mahieu verkreeg
men na verloop van tijd vele goede
acteurs en actrices waarvan sommigen
als navolgers gedurende het leven nog
van hun leermeester zelf een eigen
troep organiseerden en verschillende
plaatsen van den archipel bezochten.
Deze personen zijn onder anderen de
heer R.Ch. Hoogeveen en zijn echtge-
noote mevrouw M. Hoogeveen-Oord
en de heeren W.F. Hunter en P.W.F.
Cramer, die gedurende vele jaren zich
aan het onderwerpelijke tooneelspel
hebben gewijd en zeer populair zijn bij
het publiek hier te lande.
Ofschoon in den grond der zaak het
zelfde, heeft na verloop van jaren het
werk van Mahieu toch vele verander
ingen ondergaan. Waar er in den aan
vang hoofdzakelijk werd gewerkt met
Indo-Europeesche krachten - behalve
dan met eenige uitzonderingen in het
orkest en van eenige figuranten - zoo
werden van lieverlede ook Inlandsche -
en zelfs Indo-Chineesche spelers en
speelsters in deze opera opgenomen,
wier prestaties ook gewaardeerd kun
nen worden.
Thans heeft men gezelschappen geheel
en al gevormd door Inlandscheartisten.
Er spelen momenteel hier te Batavia en
Meester-Cornelis drie van zulke kome-
die's, namelijk in het Sirene-, Gambir-,
en Uni park, terwijl de Tjap-go-meh-
feesten der Chineezen hier ter plaatse
ook worden opgeluisterd met rond
trekkende "Komedie's Stamboel", die -
zonder tent - tegen betaling openlucht
voorstellingen geven vóór de Chinee-
sche woningen.
Bij de tegenwoordige "Komedie's Stam
boel" worden gewoontelijk de "tableaux-
vivants" gesupprimeerd en krijgt men
daarvoor in de plaats zoo nu en dan bij
wijze van intermezzo's eenige moderne
kunstdansen te zien als: tango, fox-trot,
one-step, cakewalk en dergelijke.Ook
heeft men andere tooneelstukken op
het repertoire gebracht, die aan het
werkelijke leven zijn ontleend, zooals
onderandere Njai Dasima en OeyTam
Bah Sia twee realistische liefdes-dra
ma's, die zich in vroegere jaren te Batavia
hadden afgespeeld; Si Tjonat, een his
torisch rooversverhaal uit de omme
landen van Batavia, enz. Ja, zelfs durft
men stukken uit Europeesche opera's
en operette's ten tooneele te brengen
zoals Hamlet, de Koopman van Venetië
(Soeatoe saudagar dari Venetië), De
bruid daarboven (Penganten die Sorga)
van Multatuli en dergelijke.
Verder wordt het ensemble niet altijd
"Komedie Stamboel" genoemd, doch
wordt het verschillende namen toege
kend naar de inzichten zelf van den
ondernemer, zooals onder andere de
benaming "Vergeet-me-niet" (in vroe
gere jaren van een troep uit Soerabaia),
"Komedie Opera Stamboel", "Opera
Permata Stamboel", Stamboel-gezel-
schap "Eendracht-maakt-macht", Indo's
Komedie Vereeniging, "De Eendracht",
Opera- en Tooneelgezelschap "Wilhel-
mina", Opera "Sinar-Bintang-Hindia",
"Opera Bangsawan", Komedie "Indra
Bangsawan" of kortheidshalve "Bang
sawan", welke laatste benaming thans
algemeen in gebruik is voorzulke kome
die's.
Tegenwoordig heeft men verschillende
impressario's, die met deze soort opera's
door geheel Indië rondtrekken.
Bij de "Komedie Stamboel" of "Bang
sawan" kan de regisseur - op enkele
uitzonderingen na - de verschilende
rolvervullingen constant opdragen aan
vaste acteurs en actrice's.
De aard van het grootste gedeelte der
op te voeren stukken toch, die - zooals
gezegd - het Oostersche leven weer
geeft, brengt mee, dat men bijna altijd
te maken heeft met dezelfde scènes,
natuurlijk met eenige wijziging der de-
clamatie's en gezangen. Zóó heeft men
vaste personen, die gedurig optreden
als: Koningen en Koninginnen (radja -
permaisoeri), prinsen en prinsessen
(poetra en poetri), viziers, ministers en
rijksbestierders (wasir - mantri), de
legeraanvoerders en voorvechters (pe-
hulawan), nimfen, feeën, toovergodin-
nen (widadari - pêri), priesters, waar
zeggers, toovenaars, ouden van dagen
(in 'talgemeen: orang toewa), de jonge
lingen (anak moeda), de geesten en
reuzen (djin - raksasa) rijken en armen
(orang kaija - orang miskin), de narren
(badoet, banjoet of banjolan genaamd)
en verder de figuranten.
In den regel heeft men twee potsen
makers, die behalve van de komieke
scène's ook op de hoogte moeten zijn
van het hoog- en laag-Maleisch, als
mede van vele lachwekkende gezegden,
uitdrukkingen en woordspelingen,
welke in zwang zijn bij het volk. Hieruit
volgt, dat deze "badoets" wel zware
rollen te vervullen hebben en zij voor
een opera als deze zoo niet moeilijk dan
in 't geheel niet te missen zijn. Zij zijn
naast de "Sri Panggoeng" (d.i. de beste
actrice - prima donna - of acteur) wel de
voornaamste en gewichtigste personen
bij deze komedie's.
De met olieverf beschilderde tooneel-
schermen zijn bij deze opera's uit den
aard en het karakter van het tooneel
doorgaans van hetzelfde genre.
Zoo vertoonen de coulissen - dikwijls
zes tot acht in getal - in den regel één of
meer illustraties uit de "Duizend-en-
een-nacht" voorts Oostersche stads
gezichten als huizen met verdiepingen
in Moorschen stijl, moskeeën enz.: ge
legen aan breede straten; of soms ook
fragmenten van steden in Europeeschen
bouwtrant; lanen, waarlangs waterpar
tijen met bruggetjes; vorstelijke verblij
ven (astana); lusthoven waarin vijvers
met zwanen en bloementuinen (taman)
en bosschen (hoetan of rimba).
Op de vaste zijschermen worden veelal
bosschage's en boomgroepen geschil
derd, terwijl de afzonderlijke, afneem-
(lees verder volgende pagina)
19
