O
(Vervolg: "Komedie Stamboel")
bare stukken welke grotten (goa), een
alleenstaand hutje in een bosch, een
deur in een muurvlak, een zeegezicht,
waaronder golven een sterrenbeeld e.d.
voorstellen, speciaal worden gereser
veerd voor akten, die de vertooning dier
stukken noodig maken.
Het orkest is - zooals eerder vermeld -
hoofdzakelijk op Europeesche leest ge
schoeid. Men heeft strijk- en blaas
instrumenten en zorgt verder een piano,
dan wel een contra-bas of een guitaar of
anders ook eene combinatie dezer in
strumenten wel voor het noodige ac
compagnement.
Bij de Europeesche - en specifiek Oost-
Indische melodieën voegt men soms
ook andere stukken, welke afkomstig
zijn van Malakka (Djohor en Penang),
Britsch-lndië en zelfs van Perzië, welke
in het Maleisch gewoonlijk "dendang"
worden genoemd. Het gevolg hiervan
is, dat mens soms bij het Europeesche
orkest ook nog de serafine met rebana's
(tambourijnen) aantreft om die "den-
dang's" te vertolken. Deze soort muziek
is evenwel vrij vervelend, zeurig en
eentonig voor het Europeesche gehoor.
De muziekstukken werden doorgaans
uit het hoofd gespeeld, waarom men
hier de eigenaardigheid constateert, dat
de dirigent - in de meeste gevallen zelf
een violist - eerst het begin van het uit te
voeren muziekstuk op zijn instrument
aangeeft. Dit is een sein niet alleen aan
de overige muzikanten, maar ook aan
de tooneelspelers en speelsters in geval
(Vervolg: "Frits Hinze")
de Refugee Relief Act 1 953, naar het
"beloofde land". Frits was toen 54 jaar.
Tegenwoordig peinst niemand er meer
over om op zo'n leeftijd nog zo'n riskante
sprong te wagen vanuit een situatie die
weliswaar onbevredigend is, maar waar
bij je gezien de sociale struktuur in ieder
geval niet omkomt van de honger. Het
heeft er een beetje de schijn van dat dit
voor Frits een allerlaatste poging was
om nog iets zinnigs met zijn vak te
kunnen doen. Alles of niets, Frits nam
de stap.
Hij heeft bij praktisch alle orkesten
gesolliciteerd maar kreeg als buiten
staander geen schijn van kans. Dit ten
gevolge van een (beschermde) union.
Een enkele keer in 1961 is het hem
gelukt om door te dringen en dat was bij
de American Conductors Society in Vir
ginia. Hij was op zijn schriftelijke sollici
tatie reeds aangenomen en dit werd
later bevestigd per telex, toen in de
tussenliggende tijd iemand van de bond
hem kwam interviewen en op de vraag
"by the way, wat is uw geboorteland?"
moest Frits antwoorden dat dit Indo
nesië was. Binnen 24 uur had hij de
volgende telex binnen: een afschrijving.
Dit was voor Frits zo'n slag dat hij het
zij voor het voetlicht klaar staan om te
zingen. Om die reden moet de orkest
leider ter dege rekening houden met de
krachten van de zangers of zangeressen
of beter gezegd: met de voor deze
personen welbekende melodieën. Hij
weet bij afspraak dan wel bij ervaring
welk stuk hij bijvoorbeeld aan den zan
ger A. of de zangeres B. moet geven,
zoodat men uit dien hoofde van één en
dezelfden persoon ook bijna altijd de
zelfde melodieën te hooren krijgt bij de
opvoering van welk stuk ook. Alleen de
bewoordingen der gezangen worden
naar den aard van het tooneelstuk gewij
zigd.
En dit alles is zeker noodig, aangezien
er bij deze soort komedie's niet wordt
gewerkt uit geschreven muziek - en
zangstukken, zooals zulks in den regel
het geval is bij Europeesche opera's.
Voorts bevatten de gezangen niet altijd
vaste bewoordingen, welke van te voren
zijn klaargemaakt dan wel ergens in een
tekstboek zijn neergeschreven. Elke
zanger of zangeres kiest ze zelf en
brengt ze geheel naar eigen welgevallen
voor de vuist weg op rijm. En hiertoe
leent de Maleische taal alsmede de
Maleische poëzie, welker kunstregelen
niet zoo bijster streng zijn en die boven
dien veel vrijheid en willekeur toelaat, er
zich bijzonder goed voor.
Meestal eindigen de versregels dier
gezangen op woorden, die de eindvo
calen i. of a. hebben, bijvoorbeeld:
Hati kami mêrasa sèdi
Di dalam ini nêgri.
hierbij gelaten heeft wat de muziek
betreft.
Door een introduktie kreeg hij een baan
aan de Yale University, New Haven, in
de fotografische afdeling, omdat dat
een grote hobby van hem was. Hij
studeerde en behaalde daarna nog een
New Yorks fotografisch brevet. Aange
zien het niet boterde met zijn van origine
Duitse superieur moest Frits eruit. H ier-
na heeft hij op free-lance basis geope
reerd en veel werk voor The National
Geographic gedaan.
Toen gingen ze vanwege de oude dag
naar het zonnige klimaat van California,
eerst San Diego, toen Los Angeles,
daarna Cupertino. Zijn vrouw kreeg een
overheidsbaan bij een ziekenhuis dat
verbonden was aan de Stanford Uni
versity in Palo Alto.
Haar hulpen toewijding heeft erin ieder
geval voor gezorgd dat, toen de jaren
zich tegen deze wonderlijke kunste
naar keerden, er brood op de plank
kwam.
Iets dergelijks overkwam wonderkin-
eren wel vaker. Om een enkel voorbeeld
te noemen. De naar ik meen Europese
musicus (de naam schiet me helaas niet
te binnen), die na in Parijs afgestudeerd
te zijn aan het conservatorium, uitein
delijk na vele tournees en concerten
Hendak masok di dalam astana
Boeat berdjoempalan dengan Radja.
Voor de vereischte cadans en maat
worden dan naar gelang der behoefte
allerlei interjectie's tusschen de bewoor
dingen ingelascht en mochten er taal
kundige fouten in die versjes worden
gemaakt, zoo zijn ze voor het auditorium
toch niet duidelijk hoorbaar, dewijl vaak
de vocale klanken door de instrumentale
worden overstemd, zoodat er ten slotte
toch een goede indruk van het geheel
wordt verkregen.
Ook de tooneelgesprekken zelf van de
artisten zijn nergens vastgelegd, doch
worden ze geheel willekeurig gevoerd.
Men draagt alleen zorg om de hoofd
lijnen van het stuk, dat opgevoerd wordt,
zonder noemenswaardige afwijkingen
te volgen.
Uit dit alles blijkt, dat er bij deze soort
komedie's geen souffleurs worden aan
getroffen. Gedurende de opvoering
geeft de regisseur alleen met zachte
signalen (door kloppen of middels een
fluitje) de juiste momenten aan voor het
ophalen en neerlaten van het doek en
voor het begin of de beëindiging van
muziek en gezang.
Voor het overige berust alles op routine,
zoodat repetitie's dan ook alleen worden
gehouden voor het opvoeren van geheel
vreemde stukken.
(wordt vervolgd)
over de hele wereld, in Bali bleef steken,
omdat hij gegrepen werd door de hele
sfeer, cultuur, de mensen en vooral de
klanken. Hij heeft daar jarenlang tussen
de bevolking gewoond en heeft het hele
Gamelan gebeuren op notenschrift vast
gelegd. Een ongekend huzarenstukje,
gezien de vaak vooral voor Europese
begrippen, waanzinnig ingewikkelde rit
mes. Heden tendage zijn ze op de con
servatoria in Indonesia deze vreemde
snuiter nog eeuwig dankbaar. Hij heeft
er voor gezorgd dat er een geweldige
culturele erfenis bewaard is gebleven.
Na een tijd vertrok deze man ook naar
Amerika, waar hij aanvankelijk docent
werd op een muziek-instelling, maar
uiteindelijk brodeloos raakte en zelfs
zijn vleugel moest verkopen om te kun
nen eten. Hij stierf echt van de honger.
Frits kreeg last van zijn gezondheid, een
chronische bronchitis, die hij overge
houden had van het jarenlange onder
duiken tijdens de Japanse bezetting.
Tot het laatst heeft hij mogen beschikken
over het volle vermogen van zijn buiten
gewoon sterke geest, totdat hij op 28
januari 1 990 in de leeftijd van 87 jaar
tevreden in stilte heenging.
20
