Sociale Trefpunten
Er zijn van die voorvallen die zich in je jonge jaren voordoen en die tot in lengte van
jaren in je herinnering blijven.
Tussen een hele lange rij van wachtenden die heen en weer werden geduwd, stond
o.m. een Engelsman, die ongelukkigerwijze tijdens het achteruit deinen, op de voet
trapte van een achter hem staande inheemse vrouw die dit goed liet merken.
Prompt verontschuldigde hij zich, zich zo goed en zo kwaad mogelijk omdraaiende
met "I am sorry" te zeggen, waarop hij onmiddellijk in onvervalst plat Bataviaans
van repliek werd gediend met de volgende - later onsterfelijk geworden - woorden:
"apa ajam soreh, loe djago malem" tot grote hilariteit van de direkte omgeving
waartoe ook ondergetekende behoorde.
Dit voorval vond plaats voor de "Kome
die Stamboel" die voornamelijk in goed
kope gelegenheden werd opgevoerd
om de toegangsprijzen voor de I nheem-
se bevolkingsgroepen zo laag mogelijk
te kunnen houden.
Het kan geweest zijn, dat de uitvoering
georganiseerd werd in de "Chung Hwa
bioscoop" op Pantjoran, ofwel in de
"Orion bioscoop" op Glodok; bijna
alle bioscoop-theaters hadden een
toneel voor het grote doek waarop de
"Komedie Stamboel" zich dan afspeelde.
De grote trekpleister was "miss Riboet"
zonder welke roemruchte figuur de
"Komedie Stamboel" niet veel volk trok.
Miss Riboet, een vrij grote Maleise vrouw
ging zo in haar rol op, dat geen blanke
toneelspeelster haar stijl en expressie
kon verbeteren, waarbij kwam, dat de
meest uiteenlopende grollen en grappen
te berde werden gebracht die door de
teksten werden heen geweven en veelal
werden ondersteund door een of meer
dere dansende clowns.
Het geheel was vaak bijzonder hilarisch
en het publiek, waaronder veel Indische
Nederlanders en vaak ook Hollanders
die het "pasar-Maleis" goed verston
den door een jarenlang verblijf in de
tropen, genoot met volle teugen.
De enkele buitenlander die van het
optreden van Miss Riboet had gehoord,
ging wel eens kijken, aangetrokken door
hetwoord "Miss" maar vertrok meestal
na een kwartiertje omdat hij er geen
sylabe van begreep.
De "Komedie Stamboel" was één van
de vele "sociale trefpunten", bijkans
een "instituut", zoals er voor de laatste
wereldoorlog - maar speciaal gedurende
de laatste 20er, begin 30er jaren - vele
waren in de "Grote Oost".
Was de "Komedie Stamboel" een groot
"sociaal trefpunt" voor de inheemse
bevolkingsgroepen, voor de Europese
waren er vele.
Duizenden Indische Nederlanders, Hol
landers en buitenlanders beleefden veel
plezier aan dergelijke trefpunten, niet
alleen op Zon- en feestdagen, maar ook
op vele door de weekse middagen aan
gezien de ambtelijke kantooruren liepen
van 's morgens 07.00 uur tot 's middags
14.00 uur.
Wie kende bijv. niet het "zwembad
Tjikini" onder het bezielende admini
strateurschap van Pa Vos of van Pa
Rode.
Dan was er B.V.C., de Bataviascne Voet
bal Club, die een redelijke zware ballo-
Hotel des Indes
tage-procedure hanteerde onder
"Paatje Crasborn" waar niet alleen
werd gevoelbald maar ook intensief
werd gehocky'ed. Niet te vergeten: de
"Dierentuin" onder leiding van de heer
Noordhoek Hegt, minder "Dierentuin"
dan bioscoop, maar waar vooral cabaret
werd bedreven onder leiding van "Lou
Lioni", om toneel niet te vergeten;
cabaret met o.m. Chris en Tati Broek
huizen, die er tevens een dansschool op
nahielden, met Annie Young, met Ber
tie van der Sprong, die tesamen met
Charlie Overbeek Bloem jazzpiano-
duetten ten gehore brachten en vele
amateurs begeleidden, alsook vele an
deren die van alles deden, zoals het
maken en verzorgen van de coulissen
etc.
De overige voetbalverenigingen mogen
zeker niet worden vergeten, zoals
"V.I.O.S." onder Piet van Hooydonk,
"Hercules" die "sterren" onder hun
voetballers telden zoals de gebroeders
Pieper en de gebroeders Jahn, een
"Galstaun" die schoten op het doel
lanceerde "op kniehoogte", die zoals
hijzelf placht te zeggen "in de meeste
gevallen" onhoudbaar zouden zijn.
Laten wij vooral de sociëteiten niet
vergeten, de militaire Sociëteit "Concor
dia" waar 's zondagsmorgens films
werden gedraaid met "kroepoek oedang
en mosterd' voor officieren en hun
gezinnen, de "Harmonie", het belang
rijkste trefpunt voor handel, industrie
en overheidsdienaren.
Wat ook beslist niet mag worden ver
geten zijn de beide hotels, hotel "des
Indes" en hotel "der Nederlanden".
Hotel "des Indes" was heel bekend
door zijn rijsttafels, waar zo'n 1 2 of
soms wel 1 5 verschillende 'djongos-
sen" de verschillende gerechten ser
veerden in een aaneengesloten rij,
gekleed in witte "tunieken" met fleurig
gewikkelde hoofddoeken, hetgeen een
bijzonder tafereel opleverde.
Gasten werden meestentijds naar hotel
"des Indes" meegenomen om daar te
kunnen genieten van een vorstelijke
maaltijd; maar hotel "des Indes" was
eveneens heel bekend door zijn dans
avonden die meestal op zaterdag- en
zondagavonden werden georganiseerd
en waar uitstekende dansorkesten -
soms Australische, soms uit Hawaii
afkomstige - dansbands optraden die
regelmatig veel publiek trokken.
Hotel "Der Nederlanden" was het meest
bekend door zijn dansmatinees op zater
dag- en zondagmiddagen waar meestal
lokale dansorkesten optraden; ook deze
middagen werden zeer druk bezocht en
waren razend populair.
Ja, men mag en kan zeker spreken van
"sociale trefpunten" of "instituten".
J. L. BOER
16
