Naar Indonesië
op eigen houtje?
9
oorlog, waar ik zojuist van vertelde, tot
1968-1969 stilgestaan. Het gevolg
was dat toen ik daar kwam, ik alles mee
had. De mensen hingen aan je lippen.
Kranten waren er niet, dus al mijn
stenciltjes - ik had de enige stencil
machine in het gebied - werden ver
slonden. Ik had dan ook een grote
invloed in het begin en dat heeft weer
geleid tot conflicten met het leger.
Ik heb zelfs vliegvelden geïntroduceerd.
Ik heb daar ook nog een kleine cursus
voor gevolgd. Met steun vanuit Amerika
zijn toen meerdere vliegvelden aange
legd. Er was namelijk nog nauwelijks
technisch onderwijs, niemand had daar
nog de ballen verstand van. Dus dan
moet je tegen de desa zeggen: Alle
bomen kappen, dat moet er uit, zand-
storten. Dat moest allemaal in gotong
royong (onderlinge hulpverlening) ge
beuren. Er zijn nog steeds van die
vliegvelden in gebruik. Het is wel ge
beurd dat we 's nachts met een wals uit
Poso moesten komen, om een landings
baan door platwalsen voor gebruik klaar
te maken. Die wals moest over een berg
heen rijden. Als de wals tot stilstand
kwam, sprongen er mensen uit mijn
auto (van waaruit ik de wals moest
bijlichten) om met blokken hout te
zorgen dat de weg voor de wals be
gaanbaar bleef. Daarbij heeft nog een
vent een pink verloren.
We hebben wel eens dingen onder
steund als er lokale initiatieven ont
stonden. Je was dan van succes ver
zekerd, want het werd gedragen door
de mensen ter plekke. Je kon ontzettend
veel kwijt aan de mensen, de mensen
waren erg leergierig. Natuurlijk die
oude adat was er nog altijd en die oude
godsdient, dus er waren remmen. Maar
daar kon je over praten met de mensen,
zo van: Kunnen die bruilofts- en begra
fenisfeesten niet goedkoper, dan kan
het toch ook gezellig zijn? En moet je
nou altijd aan gotong royong doen?
Je hebt mensen die prestige willen
hebben en daardoor zich allerlei dingen
gaan permitteren, tot corruptie toe.
Verder is een van de grootste problemen
bij de economische ontwikkeling van
zo n gebied, dat zodra iemand een paar
centen heeft, zijn hele familie naar hem
toekomt om van zijn rijkdom te gaan
leven. Zo van: vroeger heeft mijn vader
jou geholpen, nou moet jij mij helpen.
Dat was heel interessant om met de
mensen te bespreken: in hoeverre willen
we die adat doorbreken, opheffen.
Wat vindt u van de kritiek die mensen
als Wertheim in de jaren zeventig
hebben geuit op de hulpverlening in
een door generaals geleid land als
Indonesië? Niet alleen dienen derge
lijke hulpprojecten als een soort
ondersteuning van een dictatuur
gezien te worden, maar ook - aldus
deze critici - vergrootten deze projec
ten de kloof tussen armen en rijken in
de dorpssamenleving.
Ja, dat is niet helemaal onzin. Er zijn
natuurlijk veel ontwikkelingsprojecten,
waar alleen bepaalde mensen van profi
teren. Maar van een project profiteert al
snel iemand, die al op gang gekomen is.
Er werd wel zo veel mogelijk in de
breedte gewerkt, zodat alle mensen aan
de projecten deelnamen. Je hebt echter
te maken met het probleem dat er
bepaalde mensen in een samenleving
de baas zijn. Deze mensen hebben een
beetje de neiging die projecten naar
zich toe te trekken. Er komen natuurlijk
conflicten als je bestaande, min of meer
feodale verhoudingen, probeert te door
breken.
Projecten voor de allerarmsten is iets
van een latere tijd. Ik heb er wel naar
gestreefd om gelijkmatig te werken,
door te zorgen dat de ontwikkelings
projecten verspreid over het hele gebied
tot stand kwamen, dat je dus niet be
paalde bevolkingsgroepen te veel voor
keur verleende. De meesten woonden
overigens in een dun bevolkt, uitge
strekt gebied. Men had het land zelf in
eigendom. Er was dus niet een tegen
stelling tussen grondbezitters en land
lozen.
Men kan stellen dat er twee grote pro
blemen waren. Je had ambtenaren die
land kochten buiten hun eigen gebied,
wat eigenlijk niet mocht. Het tweede
probleem was het verschijnsel dat de
mensen de rijst, die nog op het land
stond, voor geld verkochten aan hande
laren. Dit werd het ijon-systeem
genoemd. Door dit systeem bleven de
mensen arm, wat voor projekt je ook
opzette. Ik heb daar veel lezingen over
gehouden.
Heeft u op Sulawesi iets gemerkt van
anti-Chinese sentimenten?
In 1973 heb ik een pogrom tegen
Chinezen in Palu meegemaakt. Er wer
den toen toko's (winkels) verbrand. Ik
heb daar Chinezen over gesproken die
zeiden dat het ook wel een beetje hun
eigen schuld was. Men voelde dat men
moest zorgen dat de kloof tussen arm
en rijk niet te groot werd. Er waren wel
Chinezen die inzagen dat het hun eigen
belang was dat de lonen niet te laag
waren en de prijzen niette hoog werden
opgedreven. Het militaire veiligheids
systeem was overigens wel zo goed
georganiseerd, dat men in korte tijd
onlusten kon onderdrukken.
Waren er nog conflicten tussen islam
en christendom?
Die conflicten waren niet dominerend.
Ingrijpender was het conflict tussen de
oude stamgodsdiensten en het christelijk
geloof over de verantwoordelijkheid
voor de opbouw van het land. Bijvoor
beeld, bij het verschijnen van een
bepaalde vogel, werd er gezegd: wij
gaan vandaag niet werken, want het is
een slechte dag. Dan zei ik: Ja mensen,
zijn wij nou helemaal, die vogel gaan we
trotseren. Dus de mensen lef geven: die
flauwekul om een hele dag niet te
werken om zo'n vogel. Of er werden
bepaalde dingen niet gegeten, omdat
men dacht dat er boze geesten in het
voedsel zaten. Ook mochten bepaalde
landbouwgewassen niet op een zekere
manier behandeld worden, want er zou
nog een geest in zitten. Dan zeg je: Ben
je nou helemaal, want er zit helemaal
geen geest in. Die rijstgodinnen bestaan
niet. Nou ja, dat zeg ik nou wel zo, maar
daar moest je met de mensen langdurig
over praten.
Was u succesvol in het realiseren van
veranderingen?
We hebben betrekkelijk veel kunnen
bereiken. Je moet natuurlijk niet alles
tegelijk willen bereiken. Je moet ook
accepteren dat dingen nog niet willen
lukken. Onze propaganda voor de
Keluarga berencana (family planning of
geboorteregeling) sloeg in het begin bij
de bevolking niet aan. Maar we hebben
er alles aan gedaan: lezingen gehouden,
boekjes uitgegeven en rollenspelen
gehouden. Ik geloof dat in 1978 onze
Kecamatan (district) zelfs van geheel
Indonesië de beste resultaten geboekt
heeft op het gebied van de geboorte
regeling. Dus het had wel succes. Niet
door mij zo zeer. Zo'n idee moet natuur
lijk overgenomen worden door de in
formele leiders in de samenleving, pas
dan heeft het succes.
Hoe overtuig je de bevolking nu?
Je moet uiteraard beginnen waar de
mensen zijn. Ik heb er altijd naar ge
streefd om de mensen te bezoeken
waar ze woonden. Daar moest ik wel een
week voor lopen. Dan had je al de helft
van het succes binnen. Dat vonden de
mensen zo subliem dat je het er als
Hollander voor over had om een weekte
lopen om hen te kunnen bezoeken. Dan
laat je je informeren door de plaatselijke
leiders over de situatie in hun gebied. In
de lezingen die ik later hield, gebruikte
ik deze informatie weer. Ik probeerde
hen dan vanuit de geloofsovertuiging
duidelijk te maken om in hun toestand
veranderingen aan te brengen. Je wees
hen ook op bijgeloof, dat vaak een rem
was op ontwikkeling. We lieten na afloop
van zo'n bezoek veel paper achter. Na
een zekere tijd kwamen wij weer terug
(lees verder volgende pagina)
Moesson beschikt over een complete
logeeradressenlijst van± 1 50 guest
houses, particuliere adressen, etc.
Te bestellen door f 9,-over te maken
op Postbanknr. 6685.
Inlichtingen: tel. 070 - 354 55 00.
