uj{: u-Tcru
niun
L ir*
1
i- 'Bj
1
r 1
De desa Sukatani, veertig kilometer van Sukabumi heeft sinds vorig jaar
electrisch licht in hotiderd huizen, winkels, de school en de moskee. De
energiebron: zonnecellen. Deze sprong in de eeuw van high-tech is een ini
tiatief uit Nederland, maar het idee had geen gemakkelijke start. Een jaar
heeft het gekost om het uit te voeren. Een jaar om de bevolking te informe
ren, te overtuigen en daarna de installaties te plaatsen. Het was een pilot
project.
L+mJ, -m
1
President Suharto en de Indonesische
regering zijn in elk geval nu ook over
tuigd en de energievoorziening via zon
necellen zal in heel Indonesië gepropa
geerd worden. De bapak presiden heeft
een duidelijk ideaal: dertig woningen per
dag uitrusten met zonne-electra.
De werking van zonnecellen is heel een
voudig. Zonlicht valt op een plaatje dat
uit diverse kristallen bestaat. Door het
licht gaan die plaatjes electriciteit pro
duceren en als men maar genoeg van
die plaatjes bij elkaar zet, kan er een
aardig voltage opgewekt worden.
Daarom hebben zonnecellen dat stelsel
tje van zilverkleurig lijnen. Dat zijn de
"kanaaltjes" waarlangs de stroom wordt
afgetapt en verzameld. Om de panelen
praktisch te houden wordt er als regel
gewerkt met lage voltages: 12 Volt in
het geval van Sukatani.
Indonesië is niet alleen het land van de
duizend eilanden. Het is ook het land
waar tientallen miljoenen mensen op
het platteland wonen, kleine boeren die
in huisjes van bamboe kilometers ver
wijderd zijn van waterleiding, gasnet en
electriciteit. Water is vaak niet zo'n
probleem: men slaat een put. Gas is als
regel niet zo nodig, want men kookt op
hout of arang. Voor licht wordt vaak ge
bruik gemaakt van de lampu templek, de
stormking of de gaslamp. Radio en tv
zijn als regel alleen voorhanden als er
ook batterijen gekocht kunnen worden.
De vooruitgang
Indonesië heeft ook te maken met het
gegeven, dat bijna alles wat vooruitgang
is in het land, gevonden wordt binnen
de grenzen van de hoofdstad Jakarta.
De regering wil kennelijk de welvaart
wat spreiden en met behulp van de zon
nepanelen verbetering van de infrastruc
tuur teweeg brengen.
Hoewel de propaganda maar heel lang
zaam doordrong tot de "gewone" man
in de desa, had de campagne verbluffend
veel succes. Kranten en tijdschriften
dringen nauwelijks door en radio en tv
zijn er als regel niet. Het was de mond-
tot-mond-reclame die het heeft gedaan.
Daarin heeft "R S" een stimulerende
rol gespeeld. De letters staan voor "Re
newable Energy Systems". Het is een
jj^HST
In het hoogland Sukatani staan nu de zon-elec-
tra installaties. Boven op de paal de zonne
cellen, aan de voet ervan de accu's om de
stroom op te slaan en in het midden de straat
verlichting die s nachts op de accu's brandt.
dochteronderneming van Shell. In Indo
nesië nam het bedrijf het op zich om sa
men met een Indonesische partner,
"WIKA", de markt voor zonnecellen te
gaan ontwikkelen. Dat gebeurde met bij
dragen van het Nederlandse ministerie
voor ontwikkelingssamenwerking en la
ter ook met steun van president Su
harto.
Licht was uiteraard de belangrijkste
winst. Lampen van 12 Volt leveren aan
zienlijk beter licht dan walmende olie
pitjes of de lampu templek. Maar het
electrische licht is niet alleen beter; het
is vooral veel goedkoper. De Indone
siërs noemen deze electriciteitspro-
duktie: "Uit de lucht halen". Een winst
punt is ook, dat het systeem volmaakt
stil is. Electriciteit op afgelegen plaatsen
is als regel alleen maar mogelijk met een
dieselgenerator en die is in de tropen
nacht een kilometer ver te horen.
Dertig per dag.
Toen de Indonesische regering had ge
zien dat de kwaliteit van het leven een
grote sprong voorwaarts maakte in de
desa, besloot president Suharto dat de
campagne gestimuleerd moest worden.
Hij stelde het streven op dertig wonin
gen per dag. Er werd een nieuw gebied
uitgezocht en dat werd Lebak, waar het
verhaal zich heeft afgespeeld
van de assistent resident Max
Havelaar, 135 jaar geleden.
Slechts drie procent van de
woningen in Lebak kan
electriciteit krijgen van het
net. De andere zijn er te ver
van verwijderd. Geen wonder
dan ook dat er al vijfhonderd
mensen op een photo-vol-
taïsch systeem hadden inge
tekend nog voordat de voor
lichtingsmensen naar het eer
ste dorp, Cileles waren geko
men.
Heel belangrijk voor de bewo
ners is ook de mogelijkheid
om televisie in huis te halen.
Zelfs al is het vaak zo, dat als
de tv aan gaat, de lampen in
huis uit moeten (ook de zui
nige 6W tl-buisjes). De instal
laties worden door de desa
bewoners in huurkoop geno
men (6,50 per maand, omge-
ekend) Na tien jaar is men ei
genaar van de installatie en is
de stroomlevering in feite gra
tis, als de accu tenminste in le
ven blijft. Omdat voor het op
zetten van dit alles geld wordt
gebruikt van de ontwikkelings
hulp uit den Haag en van het
presidentiële hulpprogramma,
wordt het geld van de huur
koop in een speciaal fonds gestopt voor
het opzetten van photo-voltaïsche syste
men in andere dorpen. Er zijn er al hon
derd desa's op een urgentielijst gezet en
(lees verder pagina 42)
33
