ALEX ALTMAN
EN DR. DE HAAN
De nacht gaat vallen
Lespoir est ma force
Toen mijn vader in 1963 stierf, heb ik samen met enkele foto's
van hem, twee gedichten bewaard.
Toen was ik nog te jong, te vol van mijn eigen leven, bezig met
mijn eigen wensen en toekomstplannen, dat ik vergat stil te
staan waar zijn leven ophield.
Was het een onbewust weten dat ik eens deze gedichten no
dig zou hebben om de weg terug, die niet dezelfde zal zijn als
de weg heen, te kunnen maken? Hoe dan ook, sinds een paar
jaar ben ik bezig mijn wortels op te graven in het land van her
komst. Wat ik hiermee zal gaan doen, weet ik nog niet. In ie
der geval vind ik dat deze gedichten, die bij mijn vader hebben
gehoord, in vrijheid verder moeten. De enige plek die ik kan
bedenken om hiermee te beginnen is bij u, via het tijdschrift
Moesson.
Mijn vader is voor mij nog steeds een vaag begrip. Onze ken
nismaking was pas op zevenjarige leeftijd, toen ik hem opzocht
in het Marine-hospitaal in Soerabaja. Over zijn verleden in de
oorlog heeft hij nooit verteld. Ik weet dat hij in Siam aan de
beruchte spoorweg heeft gewerkt. In dat kamp zaten vele an
dere mannen van alle leeftijden, samen met hem te wachten op
de vrijheid, al drie jaar lang. Vele keren heb ik deze twee ge
dichten herlezen en telkens komt er een gevoel van onmacht
over me heen. Wat ging er in mijn vader om in december
1944? Hij werkte aan een spoorweg voor mensen, die daarna
gebruik konden maken van dit spoor, dat hem tegelijkertijd op
een zijspoor zette, want voor hem hield het leven op. Hij zat
daar immers tegen zijn wil! Over dit deel van zijn leven heeft
hij nooit met mij gesproken. Misschien is het daarom dat ik
probeer via deze informatie van anderen te horen hoe hij was.
Misschien is er iemand die deze gedichten herkent en mij deze
herinneringen wil doorgeven? Ik weet dat het laat is maar ik
hoop niet te laat.
Enige informatie over mijn vader. Hij heette Alex Altman.
Voor zover ik het na kon gaan heeft hij tot de oorlog in
Semarang gewoond. Ook Kopeng en Randoesari zijn enkele
plaatsen waar hij heeft gewoond. Na de oorlog is hij vanuit
Siam naar Soerabaja per boot gereisd. Hij leed aan T.B.C. en
heeft daarvoor in het Marine-hospitaal gekuurd.
Hij bezat een grote dosis humor. Daar ben ik hem nog steeds
dankbaar voor.
De gedichten zijn ondertekend met "Dr. De Haan".
Ik heb me dikwijls afgevraagd wie deze Dr. De Haan wel heeft
mogen zijn. Misschien was hij (en daar hoop ik op) degene die
met zijn troostend werk bij mijn vader in dat kamp zat en dat
ze "Kampmaatjes" waren. Stel dat deze man nog leeft, of fami
lie heeft, dan kan hij aan de hand van deze gedichtjes reageren,
toch?
Een tweede mogelijkheid is dat mijn vader deze gedichten uit
een bundel heeft overgeschreven. Had hij zoiets van geestelijke
ontspanning in zijn bagage mee kunnen nemen of iemand an
ders? Ik denk van niet.
Een derde mogelijkheid is dat mijn vader zelf de dichter is ge
weest en "Dr. De Haan" een pseudoniem was?
Elke informatie over mijn vader zal ik dankbaar ontvangen.
E.E. WOLFF-ALTMAN
De nacht gaat vallen over slanke palmen
De sawah landen, dor en droog.
In gindse hut staat flauw een pit te walmen.
Het Westen, goud en kleuren, in vlammen, hoog.
Zij is zoo stil, zoo wonderlijk gedragen
De wijding in dit vreemde oord.
Van schemeruur, dat alles doet vervagen
Tot rust en koele vrede, ongestoord.
Geluiden komen, zwakjes aangedreven
Op vleugels van een zuchtje wind
Gebroken klanken uit het kampongleven
Fragmenten, zingen, blaffen, 't huilen van een kind.
Een oude vrouw, het korte jasje open
De smalle schouders onder pikolan.
Versleten, grijs, komt traagzaam aangeloopen
Op bloote voeten langs een galangan.
Met korte pas en toch in sierlijk deinen
Het naakte jongske op zijn breede rug
Keert langzaam, statig, beeld in stoere lijnen
Een grijze buffel naar zijn stal terug.
0 Hart, mijn hart, kun je de weelde schatten
Zoo rijk geschonken in dit milde uur
Die al wat leeft en strijdt en zwoegt, omvatten
En houden wil, voor och, zoo korten duur.
DR. DE HAAN
De hoop is mijn kracht, de hoop is mijn kracht
0 Heere mijn hart smeekt om vrede
Hoe vind ik het woord, voor de innige bede
Die zooveel komt vragen en alles verwacht
Het jaar dat verging, met al wat het bracht
Ging heen, naar een dood verleden
Maar deed ik mijn plicht, heb ik schuld gemeden
Vergeef het mij Heere, Uw juk is mij zacht
Ik zie om mij heen, en mijn stille gedacht
Omvat de balans en de reden
Waarom ik moet richten, mijn hart en mijn schreden
Op helpen en dienen als doel van mijn wacht
Maar zoo, dat mijn ziele, bevrijd in de nacht
Vooruit snelt en wijkt van het heden
Visioenen gaat weven, gelukkig, tevreden
Als het kleine kindje, dat droomende, lacht
0 beeld van toekomst, droom in rose pracht
Van ochtend, die een nieuwen dag gaat smeden
0 God, die alles kent en weet, verhoorder van gebeden
Op U vertrouw ik, zie, de hoop is mijn kracht
DR. DE HAAN
43