i/Uaaham (fioeim eh m MoJzum aem Pcvpaua'i
Waohom ywemmea eh in de Amuel (jem Baecja'i
Zij wonen bier al 35 jaar. Bij aankoop was het huis nog in aanbouw. Zijn vrouw vroeg de aannemer naar de le
vensduur van zo 'n huis. Zo 'n 15 jaar, was het antwoord. Het staat er nog steeds. Weliswaar hier en daar ver
bouwd, zoals de keuken die uitgebreid is richting tuin. Het daglicht stroomt volop de kamer binnen door de grote
glazen tumdeuren. De inrichting is sober. Biezen matteti op de vloer en tussen de "gewone" meubels, rotan stoe
len, het zichtbare stukje Indië in hun huis. Het geeft ruimte.
16
Interview met Bert Garthoff
Hij is een gewone Hollandse jongen die
in 1937, de crisisjaren, koos voor een
betere maar onbestemde toekomst in
het verre Indië. Bij wijze van spreken
met zijn knapzak over zijn schouder met
daarin een aanbevelingsbrief van zijn
vader's baas en het adres in Batavia van
kennissen, stapte hij aan boord van de
Dempo.
Zijn slapie aan boord keerde zonder
zijn vrouw terug van zijn eerste ver
lof en bood hem zijn huis aan in
Batavia als springplank. Dat was alvast
goed geregeld, maar nu nog een baan.
Komt tijd, komt raad.
Na zijn eerste tropische nacht in
Batavia gaat hij nietsvermoedend naar
de W.C. Komt tot de ontdekking dat
er geen W.C. papier is.
"Waar is het W.C.papier", roept hij
naar zijn slapie.
"Er staan toch flessen met water???"
Hij ziet ze staan en vraagt zich af wat
daarmee moet.
"Hier is een krant. Later leg ik je wel
uit hoe je dat doet".
Er komt een krant onder de deur
door. Alvorens die te gebruiken,
leest hij die en zijn oog valt op een
advertentie waarin de NIROM
(Nederlandsch-lndische Radio Om
roep Maatschappij) een omroeper
vraagt.
Omroeper, denkt hij en scheurt de
advertentie uit de krant. Vergeet ter
stond het flessenprobleem en gaat
vol goede moet richting NIROM. Hij
is 23 jaar oud als hij op I april 1937
in dienst treedt.
moeilijke omstandigheden twee pro
gramma's gelijktijdig goed hoorbaar ge
maakt moesten worden voor een gebied
zo groot als van Noord-Duitsland tot
Zuid-ltalië en van West-lerland en
Spanje tot diep in Klein-Azie. De
NIROM was op I april 1934 gestart met
vier omroepzenders die opgesteld wa
ren in Batavia, Bandoeng, Semarang en
Bert Garthoff 1938
Veel pionierswerk was toen al verricht.
De NIROM had op 31 maart 1933 de
haar door de Nederlands-Indische rege
ring verleende concessie aanvaard, die
inhield dat binnen een bepaalde tijd voor
geheel Nederlands-lndië een programma
voor de Westerse bevolking en een
voor de Oosterse bevolkinsgroepen
goed hoorbaar tot stand moesten ko
men. Dat betekende dat onder zeer
Soerabaja. In datzelfde jaar werd het
aantal uitgebreid tot 17. Al op 30 sep
tember 1936 kon heel Nederlands-lndië
tot het zogenaamde NIROM-gebied
worden gerekend. Eind 1939 waren er
28 zenders in bedrijf waarvan sommigen
zo krachtig waren dat ze in Europa te
horen waren. Het aantal luisteraars be
droeg in 1933 ongeveer 5000. Dat aan
tal was in 1940 uitgegroeid tot 100.000.
Het vreemde was dat de luisterver
goeding lager werd naarmate er meer
betalende luisteraars waren.
De omroep was een zegen voor het Ne
derlands-Indische publiek, zeker uit cul
tureel oogpunt. Vooral voor de mensen
die op verafgelegen plaatsen woonden
en voor de komst van de radio aangewe
zen waren op hele oude kranten en de
tong-tong was het een uitkomst.
Zelfs met internationale voetbal
wedstrijden in Europa gespeeld, werd
in Indië zo meegeleefd dat er bij ie
dere goal in de huiskamer gebruld of
gejuicht werd.
Er werden cursussen gevolgd, con
certen, redevoeringen en hoorspelen
aangehoord. Al deze programma's
werden met talent, improvisatie en
veel plezier gemaakt door de hele
staf.
"Allemaal duizendpoten waren wij.
De hoorspelen werden met ontzet
tend veel lol in elkaar gezet onder de
bezielende leiding van Joch Harms".
Het is even stil. Hij denkt en zingt
dan: "Waarom groeien er in Mokum
geen papaya's, waarom zwemmen er
in de Amstel geen boeaja's. Het begin
van een liedje uit het cabaret "Habis
boelan" waar ik ook teksten voor
schreef. Dat cabaret had die naam
gekregen omdat het altijd aan het
einde van de maand werd uitgezon
den en vrij vertaald betekent dat zo
veel als "platzak". Aan het einde van
de maand was je dat tenslotte ook.
Ja, we deden nog een programma "de
bonte Hondt". Het gaf de indruk dat
er ergens in een café een koempoelan
was waar iedere keer dezelfde mensen
aanwezig waren die dan gesprekken
voerden over de actualiteit of lollige za
ken. Ik maakte dat programma in mijn
eentje, deed alle stemmen ook zelf. Ik
had zo'n programma in Holland gehoord
en ook in Indië sloeg het aan. Dat was
altijd wel een heel gedoe, maar we heb
ben verschrikkelijk gelachen in die dagen".
