"Mevrouw De Tolk", onder welke naam zeer velen die in de jaren 1944-45 in de Ambarawa-kampen
geïnterneerd waren, haar kennen, werd in 1912 als Elena Viacheslavovna Sokolovsky geboren in Udinsk, aan de
zuid-oostzijde van het Baikal-meer in Siberië.
Beide ouders oefenden een muzikaal beroep uit. Haar vader Viacheslav Sokolovsky, die in de Ukraine werd gebo
ren en als cadet van een militaire academie deelnam aan de Russisch-]apanse oorlog (1904-1905), was pianist.
Haar moeder, in Odessa geboren uit Oostenrijkse ouders, was zangeres.
Voor de burgeroorlog in Rusland (1918-1921) werkte haar vader bij een gezelschap, dat in Japan optrad en later
in Harbin in Mandschourije, dat in die tijd nog Russisch was. Naderhand vestigden haar ouders zich in Chita,
een stad dicht bij de grens van Rusland en Buiten-Mongolië.
Vertrek uit Rusland en jeugdjaren
in Japan.
Inmiddels was na de Oktober-revolutie
van 1917 de Burgeroorlog in Rusland
uitgebroken.Na aanvankelijke successen
van de Witte Legers keerde het getij en
viel het ene gebied na het andere in han
den van de Bolsjewieken. Chita in
Siberië was, onder aanvoering van de le
gendarische Kozakken-generaal Ataman
Semenov, het laatste bolwerk van de
Witten dat geruime tijd stand hield te
gen het oprukkende Rode Leger. Voor
dat de stad in oktober 1920 in handen
van de Roden viel, wisten Helen en haar
moeder (met de hond) met de laatste
trein Chita te verlaten met bestemming
Harbin, waar Helen's vader reeds enige
tijd verbleef.
In 1921 vestigde het gezin zich in Japan
waar Helen's vader pianolessen gaf. Op
dee kloosterschool Saint Marie in Kobe,
aan het hoofd waarvan Franse religieu
zen stonden, leerde ze Frans en Engels,
welke kennis haar later goed te pas zou
komen. Na de schooltijd en een cursus
steno-typen werkte Helen achtereenvol
gens acht jaar bij Far Eastern Super
Intendance (een bevrachtingsmaatschap
pij die oorspronkelijk een Zwitsers be
drijf was) en daarna bij de firma Bunge.
Daarnaast gaf ze in die tijd Engelse les
aan Wit-Russen. In de jaren na de Rus
sische Burgeroorlog had zich in Japan
evenals in China, met name in Sjanghai,
een tamelijk talrijke gemeenschap
Russische emigranten gevormd. Sommi
gen waren daar een eigen bedrijf begon
nen zoals de bakkerij Morosov in Osaka.
Onder haar leerlingen had Helen twee
V.l.n.r. Mevrouw Buurman (medewerkster van de RAPWI) Dr. Van Hoytema (arts van de RAPWI) en Helen Lotichius met twee
Gurkha's op de aloon aloon in Ambarawa tijdens de roerige novemberdagen van 1945.
15
