O optreden van bijvoorbeeld Candy of Hans Dulfer bezoeken ze wel, of het North Sea Jazz Festival; een voetbal wedstrijd spreekt hun wel aan, maar in Indonesië gaat Armed af en toe naar een wayang-voorstelling of gamelan-uitvoe ring (Anto gaat daar nooit naartoe) of een optreden van een groep die dangdut brengt. (Dangdut popmuziek met Is- lam-invloeden op een ritme dat klinkt als 'dangdut, dangdut'.) Ook Iwan kijkt en luistert af en toe naar wayang en gamelan en gaat in het THR in Surabaya naar 'ludruk'. Ludruk is de Oostjavaanse clown, het is meer toneel dan cabaret wat door vier of meer man nen wordt uitgevoerd die ook vrouwen rollen voor hun rekening nemen waarbij zowel klassieke als gewone verhalen worden vermengd met actualiteit. Naar de bioscoop gaan ze wel eens en in het begin was de Nederlandse onder titeling handig. In Indonesië vinden ze de ondertiteling op de televisie bij een serie als 'Starsky en Hutch' minder geslaagd omdat de vertaling vaak niet klopt met wat er gezegd wordt. Soms gaan ze naar een tentoonstelling in het volkenkundig museum Nusantara in Delft (wat Iwan een beetje klein museum vindt) en en thousiast was Armed over de tentoon stelling het Goddelijk gezicht van Indo nesië in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. De Boekenweek in het kader van 't Prachtig rijk van Insulinde vond Armed leuk waarop Iwan uitriep: "Precies op het goede moment!" aangezien bijna ge lijktijdig met dit boekenfestijn de rege ring van Indonesië bedankte voor de ontwikkelingsgelden van de Nederlandse regering. Volgens Iwan is het beeld dat mensen over Indonesië hebben meestal romantisch, het gaat alleen over vroeger, waarop Armed opmerkt dat sommige mensen in Nederland denken "dat wij (mensen zoals hij, Indonesiërs) nog in een simpel huisje van hout wonen en nog in de rivier..." "Ja, sommige mensen natuurlijk nog wel, maar in de grote stad niet..." zegt Iwan. Dat beelden van 'het oude Indië', zij het op een andere manier, toch van beteke nis kunnen zijn voor bijvoorbeeld Armed blijkt uit zijn (nuchtere) opmerking: "het beeld (in die oude boeken) is wel juist... als ik dat water met die ophaalbrug in Jakarta zie... toen was het nog schoon... en tegenwoordig is het helemaal ver vuild..." In 1990 heeft Iwan met medestudenten van de PPI op de Pasar Malam opgetre den. Hij vindt het er leuk, "al die lekker nijen!" en Armed neemt er ieder jaar sa men met Putut een kijkje. Anto daaren tegen is er nog nooit geweest. Hun vakantie brengen ze in Nederland of in de ons omringende landen door, met uitzondering van Putut die thuis blijft ("achter de computer!" roept Iwan). Als ze in Indonesië zijn brengen ze hun vakantie bij familie door en Anto is wel eens naar Bali geweest. In Indonesië is hun zo goed als niets over Indische mensen verteld. Op school hadden ze alleen over de Indone- sisch-Nederlandse strijd geleerd en bij aankomst in Nederland, toen ze met zo veel Indische mensen geconfronteerd werden dachten ze: "vreemd, Indo... we herkenden wel, maar we wisten niet hoe of wat, we begrepen het niet". Iwan wist wel iets van Indo's in Nederland maar waarom ze naar Nederland gegaan zijn is hem nooit verteld. "Over de Molukse treinkaping hebben we wel gehoord" zegt Anto, waarop Armed inhaakt: "en over Javanen die naar Suriname zijn ge gaan". Wat Iwan ook vreemd vond, was om hier in Nederland door een Surinaamse Javaan in het Javaans te worden aange sproken omdat het Surinaams Javaans niet klopt met het Javaans dat hij gewend is. Terzijde vertellen ze lachend dat som mige studenten in Nederland (beter) Javaans leren spreken in plaats van Ne derlands want er zijn ook studenten van Sumatra en Sulawesi en als die dan met Javaanse studenten omgaan, pikken ze Javaanse woorden eerder op dan Neder landse. Wat vinden de vier van Nederlandse meisjes en Indonesische meisjes? Iwan vindt een Indonesisch meisje soms lastig omdat je niet gewoon eerst als vrienden met elkaar kunt uitgaan. De meisjes hier zijn veel onafhankelijker, veel vrijer, daar kun je gewoon mee om gaan zonder dat je er persé mee moet trouwen. Armed schudt bij deze opmerkingen van zijn stadsgenoot heftig zijn hoofd, hij is het niet met hem eens. Hij wil juist met een trouwen en vindt vrije, onafhanke lijke meisjes niet leuk. Iwan: "Als je een Indonesisch meisje meevraagt naar de bioscoop dan denkt ze al heel wat!" - Maar de meisjes in de grote stad, in Surabaya of Jakarta, ze zien er toch mo dern uit! "Uiterlijk modern, maar innerlijk zijn ze nog ouderwets!" Zelf zijn Anto, Iwan en Armed nogal vrij opgevoed en de moeders van de twee uit Surabaya zijn actief in allerlei organi saties. Putut uit Yogya is minder vrij op gevoed. - Als je het leven in Nederland met thuis vergelijkt... "Je hebt het over thuis, maar voor ons is thuis Delft, dit is ons thuis momenteel. We hebben hier onze vrienden... en als we naar Indonesië gaan, gaan we op va kantie naar Indonesië en dan zijn we daar thuis... Maar stap ik op het vliegtuig naar Nederland en kom ik weer in Delft dan ben ik weer thuis!" roept Iwan. "Als ik vergelijk...", vervolgt hij, "het is goed in Nederland om een mening te mogen hebben. In het begin vond ik het gek als studenten tegen een docent zeiden wat ze wilden, ik dacht dat ze geen respect voor de docent hadden. Maar dat is niet zo, als je respect hebt voor iemand wil dat nog niet zeggen dat je moet buigen, je kunt ook een eigen mening hebben. In Indonesië is dat anders, daar zijn we niet zo vrij. Alles moet met tact gebeuren, daar gelden andere normen en waarden. Toen ik hier kwam moest ik me aanpas sen, als ik straks weer terug ga, moet ik me weer aanpassen..." Armed moet nog vier jaar studeren, ter wijl de anderen min of meer met hun laatste jaar bezig zijn. - Als jullie klaar zijn met je studie, gaan jullie terug naar Indonesië? Stel je wordt verliefd op een Nederlands meisje, blijf je dan in Nederland? "Neeeee, ik ga terug, hoe dan ook!" roept Iwan. "Terug, we moeten terug, daar hebben we voor getekend", roepen de anderen. "Ik zou proberen dat meisje over te halen om mee te gaan naar Indo nesië" zegt Anto "en als ze niet wil, dan is het afgelopen!" roept Iwan. Hij hoopt na voltooiing van zijn studie nog wat lan ger in Nederland te kunnen blijven, om dat hij meer wil weten over Nederland. In ieder geval hopen de jongens ooit nog een keer terug te komen in Nederland ofschoon een ticket van daar naar hier duur is. Armed hoopt eventueel later zijn kinde ren naar Nederland te kunnen sturen om te studeren. - Als jullie in Indonesië zijn, zullen jullie nog aan Nederland denken? "Zeker, zeker willen we op de hoogte blijven van wat er in Nederland gaande is." - Hoe denken jullie dat te doen? "Via kranten, tijdschriften, boeken in het Erasmushuis te Jakarta en via de IKANED (Ikatan Alumi Nederland) in Jakarta, de vereniging van Indonesische studenten die in Nederland gestudeerd hebben. - De band met Nederland blijft dus be staan? "Ja... vooralsnog; de band met Nederland blijft vooralsnog bestaan..." MADELEINE GABELER 31

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1992 | | pagina 31