de richting van het huisje waar de
Japanse kolonel Shoji voor zat.
Hulsewé op de foto rechts van de
G.G., Hagenaar achter Jhr. Van
Starkenborgh. De Japanse officier op
de voorgrond kan kapitein Yamashita
zijn, de Jap. begeleider van het gezel
schap vanaf 'Isola'. (2)
En bij de foto van de capitulatie-onder
handelingen met generaal Imamura
schreef hij:
'De foto van de kamer waarin de Ne
derlands-Japanse besprekingen op 8
maart 1942 op het vliegveld Kalidjati
plaats vonden en van de aanwezige
personen, is authentiek.
De foto geeft het moment weer
waarop G.G. van Starkenborgh was
opgestaan na medegedeeld te hebben
het vertrek te verlaten daar verder
alleen over militaire zaken zou wor
den gesproken en direct naar
Bandoeng te willen terugkeren. G.G.
van Starkenborgh was gezeten tussen
It.-gen. Ter Poorten en gen.-maj.
Pesman. Aan de Nederlandse kant
van de tafel waren tijdens het gesprek
dus gezeten, van voor naar achter op
de foto, gen.-maj. Bakkers, It.-gen.
Ter Poorten, G.G. van Starkenborgh
en gen.-maj. Pesman. De staande fi
guur tussen de zittende generaals Ter
Poorten en Pesman is jhr. van
Starkenborgh. De achter Ter Poor
ten staande persoon, die zich vooro
ver buigt om de laatste woorden van
gen. Imamura op te vangen is de licht
dove ambtenaar Oost-Aziatische Za
ken Hulsewé. Links van Hulsewé in
lichter costuum idem Hagenaar. Tus
sen de hoofden van Hulsewé en
Hagenaar het gezicht van Idenburg en
wellicht zeer ten dele en nauwelijks
zichtbaar dat van Kiveron. Dit zou
kloppen met de situatie tijdens het
gesprek n.l. van links naar rechts
stonden Hulsewé, Hagenaar,
Idenburg en Kiveron
achter de G.G.
Tegenover de 4 Neder
landers waren gezeten
(zoals op de foto) 3
Japanse generaals. In het
midden opperbevelheb
ber gen. Imamura.
Rechts van Imamura,
naar ik meen, mogelijk
de betrokken divisie
commandant. De ove
rige Japanners zijn niet
te identificeren behalve
de Japanse tolk Miyoshi,
voormalig vice-consul te
Batavia en daarvoor o.a.
verbonden aan het
Japanse gezantschap te
Den Haag. Miyoshi is de persoon
staande achter generaal Imamura met
licht gebogen hoofd. Voor zover ik
weet is deze foto de enige foto geno
men op 8 maart 1942. Een poging om
foto's te nemen in het begin van de
bijeenkomst werd naar ik mij herin
ner, door optreden van G.G. van
Starkenborgh verhinderd'. (I)
Uit het laatste volgt dat deze foto uit de
Unabara al of niet bewust van een on
juist onderschrift was voorzien en de G.-
G. de onderdanige houding werd gege
ven die in Japanse ogen een verslagen vij
and behoort aan te nemen.
De volgende vraag was nu, waarom
werd deze foto in tegenstelling tot de
twee andere binnenshuis gemaakte op
namen geheel bijgewerkt?
Het huis in Kalidjati waar de overgave
plaats vond was een officierswoning
waarin de door schuifdeuren van de
voorkamer gescheiden eetkamer als
onderhandelingskamer werd gebruikt.
Deze kamer was vrij donker, zoals de
twee andere op dezelfde plaats genomen
foto's laten zien. De Japanse fotogra
fen en verslaggevers waren aan het begin
van de onderhandelingen op verzoek van
Goepernoer-Djenderal Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer mengalah dengan tiada soeatoe perdjan-
djian. (Gouverneur-generaal Tjarda van Starkenborgh
heeft verloren en staat met lege handen).
Van Starkenborgh door Imamura de ka
mer uitgestuurd en stonden achter de
gesloten schuifdeuren te wachten en
kennelijk ook te luisteren. Toen ze
hoorden dat de Gouverneur-Generaal
met zijn gezelschap de kamer ging verla
ten kwamen zij in actie. Het resultaat
was een vanuit de voorkamer opgeno
men onderbelichte foto waarop de Ne
derlanders slecht te herkennen waren,
en daarom moest er een tekenaar/
retoucheur aan te pas komen om deze
zeer belangrijke foto te redden. De
filmoperateurs kwamen pas de volgende
dag, 9 maart, in Kalidjati aan en hebben
dus voor het Japanse filmjournaal alleen
de generaals Ter Poorten en Bakkers,
It.-kol. Mantel en de tolk Thijs kunnen
filmen.***) De officierswoning in Kalidjati
was tijdens mijn bezoek in 1980 nog ge
heel in dezelfde toestand en werd be
woond door een Indonesische lucht
machtofficier. (3), (4)
Noten:
Foutieve vertaling van perdjandjian
L. De Jong I I a foto 130, Bijkerk
blz. 224
Deze filmopnamen zijn bekend in
Nederland.
Officierswoning waarin 8 en 9 maart 1942 onderhandeld De kamer van de afbeelding op pagina 18 in de toestand van
werd. (foto uit 1980). 1980.
19
