Jeugdherinneringen uit de dertiger jaren
Speeltuin
VANAF DE ZIJGALERIJ
Ze heeft niet willen poseren voor de
foto, ze is gewoon door gedraafd, daar
door is het beeld van een klein meisje
met kort steil haar, in een witte hansop,
onduidelijk, schimmig. Er rent een
spookkind door een grote Indische tuin
alsof ze doelbewust op iets af gaat. Haast
je niet, spookkind, haast je niet. Speel
nog wat langer in die grote veilige tuin
die voorgoed vastgelegd is op een foto
en in het geheugen. Dat is alles eens ge
weest, maar het is niet weg.
Iemand schreef onlangs in de NRC, na
een bezoek aan de plek waar eens zijn
ouderhuis stond: "Wat weg is, is er
nooit geweest". Want, zegt hij, "de her
innering legt het af tegen je ogen".
Als je je ogen gebruikt bij een bezoek
aan een huis van lang voorbije jaren en je
komt voor een geheel veranderde wo
ning te staan, voor een ruïne of voor
Mijn vader werkte als tractie-ingenieur,
hoofd van Tractie, Materieel en Werk
plaatsen bij de Staatsspoorwegen te
Bandoeng. Hij had de baan van zijn dro
men en was verslaafd aan locomotieven.
Mijn moeder kreeg het al benauwd bij de
gedachte aan zijn pensionering. Mijn
broertje en ik waren enigszins
geïnfecteerd door zijn passie. Als hij in
zijn vrije tijd naar het station ging, wisten
we niet hoe snel we in de auto moesten
klimmen. In onze ogen was een locomo
tief het leukste speelgoed. Vooral het
station fascineerde. Je stond dan op het
perron te wachten op een trein. In de
verte zag je een heel klein wit puntje,
een trieste open plek, is het oude huis
er dan nooit geweest omdat het weg is?
Dat hangt af van het oog. Een Hollands
oog is nuchter: misschien is het waar dat
de herinnering het af kan leggen tegen
de ogen. Maar men moet niet alleen een
huis maar het hele land van herkomst,
met alles wat dat inhoudt, onherroepe
lijk verloren hebben om ondanks de
koude observatie van de ogen de herin
nering aan wat vroeger was ongeschon
den te kunnen oproepen.
"Wat weg is, is er nooit geweest". Als
dat waar was, dan zit een hele bevolking
van Indische repatrianten met een verle
den dat nooit geweest is, want de hele
oud-Indische samenleving is weg. Ze
zouden net zo goed massaal aan geheu
genverlies kunnen lijden want dan zou
alles wat achter hen ligt, op een van die
groene eilanden, een blank scherm zijn.
Madonna zingt in haar nieuwste song:
"This used to be my playground..."
Ze bezoekt de stad van haar jeugd en ze
blijft staan op de plek waar vroeger haar
speelplaats was. "Waarom zeggen ze al-
dat langzaam veranderde in een witte
pluimpje. Steeds groter werd het en als
je bleef kijken, zag je onder die witte
pluim het treinstel verschijnen en voor
dat je het wist, hoorde je knarsende en
gillende remmen en sissend stoom van
alle kanten. Uit de wagons kwamen
drommen mensen met onvoorstelbare
hoeveelheden bagage, manden, kippen,
opgerold textiel en kinderen op de rug.
In enkele minuten waren de wagons leeg
en de mensen die op het perron hadden
staan wachten, gingen de wagons in. Het
vertreksein, gestamp van de wielen,
weer gesis van stoom en voort ging de
trein, ledereen was van het perron ver-
tijd, kijk niet achterom, houd niet vast
aan het verleden...." Haar antwoord is:
niet aan het verleden vasthouden, dat is
teveel gevraagd. "Say goodbye to yester
day, those are words I'll never say...."
De speeltuin van haar jeugd is weg, maar
ze zal nooit afscheid nemen van wat gis
teren, lang geleden, was.
Nog pas gisteren.
GREET GAUDREAU
dwenen. Alles leeg en ruim. De bergen
steenkool kon je ruiken en deden den
ken aan de geur van bos, grond en voch
tigheid en het licht van de zon toverde
zilveren sterretjes op het diepe zwart.
Jaren later in oktober 1982 kwam ik pas
weer in aanraking met een locomotief
en wel de Bergkoningin. De Indone
sische regering schonk een Mallet loco
motief aan het Spoorwegmuseum te
Utrecht. Als kinderen van mijn vader
waren mijn broer en ik uitgenodigd bij
de overdracht. Het was voor mij een
hele belevenis om daar op die dag in de
cabine te mogen klimmen van de Berg
koningin, de koningin in het leven van
mijn vader.
MEVROUW E.C. BERG