DE HEMELBOOM OP HET EREVELD 'ANCOL' BIJ JAKARTA
Een stille getuige blijft bestaan
Uit het Moessonnummer van 15 oktober 1992 weten wij dat de zojuist afgeloste directeur van de Oorlogs
gravenstichting (OGS) in Indonesië kort voor zijn afscheid daar nog heeft gerealiseerd dat de hemelboom op
Ancol zal blijven bestaan. Hij en zijn echtgenote Miche hebben er voor gezorgd dat met bet behoud van de
oude boom ook een stuk Indonesische symboliek wordt benadrukt.
onverbrekelijk verbonden met het verle
den (de oude generaties). Wat een
prachtige symboliek is hier aldus verwe
zenlijkt!
Afkomstig uit Sri Lanka
Die hemelboom of'ailanthus excelsa' is
eigenlijk helemaal geen Indische boom
maar één uit Ceylon, nu Sri Lanka. In het
begin van de eeuw is een nietig zaadje
over meer dan 3.000 kilometer door de
oceaan naar de toen geheten Baai van
Batavia gespoeld. En daar, op enkele
meters van de kust schoot het wortel op
een iets hoger plekje in het moerassige
vloedbos. Dat was in de wildernis tussen
Batavia-Benedenstad en de haven van
Tandjong Priok. Het drassige kustgebied,
als men van Batavia kwam, aan de linker-
of noordkant, was één grote woestenij
of rimboe.
De hemelboom op Ancol gered. Een schreeuw van ontzetting: de
armen ten hemel geheven.
Bij hun werk en hun streven werden
Rolf en Miche Smagge met enthousiasme
geassisteerd door hun vele Indonesische
medewerkers; mensen die van aanpak
ken en hard werken houden: technici,
opzichters en arbeiders van de OGS in
Indonesië. De werkzaamheden tot
behoud van de oude stille getuige van
alle verschrikkelijke executies die zich
gedurende de Japanse bezetting van
1942-1945 te Batavia onder die boom te
Antjol hebben afgespeeld, hebben de
harde werkers, deze zo in stijl en traditie
grootgebrachte Indonesiërs, ten zeerste
aangesproken, leder van hen was blij,
gelukkig en ook opgelucht dat die boom
niet behoefde te worden omgekapt.
Immers, de symboliek van die oude
boom en de jonge loot illustreert zo
scherp ons leven. De oude boom is
doodgegaan, maar de nieuwe loot,
ofwel uit het Indonesisch vertaald met
'het kind' (de 'anak') is de nieuwe gene
ratie. Die generatie gaat voort en wel
De hemelboom schreeuwt het uit
In 1942 was het al een fikse grote boom
geworden midden in een somber land
schap dat eigenlijk maar door weinigen
werd betreden. Er voerde een smalle
weg heen vanuit de benedenstad. Tijdens
het schrikbewind van de Japanse bezet
ters werden juist naar deze stille plek de
ter dood veroordeelden gebracht. De
door honger en martelingen uitgeputte
en geboeide gevangenen liepen moei
zaam de smalle kustweg af tot bij de stil
le plek van de boom. Daar in de scha
duw werden zij vervolgens door de
kogel of met het zwaard omgebracht.
Deze boom heeft al dat verschrikkelijke
aanschouwd. En de droge takken die nu
naar de hemel zijn uitgestrekt zijn hier
van een teken. Want bomen kunnen nu
eenmaal niet spreken: alleen maar een
gebaar van wanhoop maken voor ieder
die het wil zien en begrijpen.
De Chinese tempel
Toch was er nog een andere getuige van
de verschrikkingen in de bezettingstijd.
Maar ook die kon niet praten, hoewel
het een mens was. Hoe zat dat nu?
Direct nadat de Japanners gecapituleerd
hadden in augustus 1945, kwamen juridi
sche speurders van de geallieerde tem-
poraire krijgsraden onderzoekingen
doen naar de vele oorlogsmisdaden die
19
