Indische Nederlanders als thema in het onderwijs
door Tom van der Geugten (2)
Indorock examenstof
Indorock is examenstof voor alle leerlin
gen op VWO, HAVO, MAVO en LBO
die in mei 1993 en 1994 deelnemen aan
het eindexamen voor het vak geschiede
nis (en staatsinrichting). Begin 1992 stel
de de minister van onderwijs een stof-
omschrijving vast voor het landelijk
verplichte examenonderwerp
"Nederland in de periode 1948-1973"
(zie fragment I). Dus als docenten
geschiedenis hun werk goed doen wordt
in alle examenklassen in Nederland op
dit moment les gegeven over Indorock
en over de makers ervan. Maar weten
die docenten wel wat Indorock is? En
wat leren ze hun leerlingen erover? En
hoe komen ze aan informatie? In dit arti
kel ga ik op deze vragen in.
De recente aandacht voor Indorock is
opnieuw een voorbeeld van de groeien
de aandacht in het onderwijs voor
Indische Nederlanders. Lezers van
Moesson hebben uit mijn eerdere arti
kelen kunnen opmaken dat de kwaliteit
van deze aandacht zeer verschillend is.
Om lezers direct met de door mij gesig
naleerde publikaties kennis te laten
maken geef ik er de voorkeur aan frag
menten daaruit op te nemen.
Onvermijdelijk is natuurlijk dat fragmen
ten daarbij uit hun verband kunnen wor
den gehaald; dat kan niet anders. In de
gevallen waarin ik een oordeel uitspreek
- waarmee lezers het natuurlijk niet
eens hoeven te zijn - is dit echter geba
seerd op de hele uitgave.
Geschiedschrijving van de Indorock
Historici bestuderen en beschrijven het
verleden. "Het verleden" heeft echter
de eigenschap dat het niet met eigen
ogen waarneembaar is. Maar hoe bestu
deer je zoiets? Een historicus stelt een
vraag aan het verleden en gaat vervol
gens op zoek naar antwoorden op die
vraag. Hij haalt zijn informatie uit over
blijfselen van dat verleden: teksten, her
inneringen, foto's, films, geluidsopna
men. En als de historicus zijn bronnen
heeft bestudeerd gaat hij over tot zijn
reconstructie van dat verleden. Hij
beschrijft wat er volgens hem is gebeurd
in het verleden. Hij legt verbanden tus
sen verschillende feiten en geeft bepaal
de zaken een naam.
Zo moet het ook zijn gegaan met
Lutgard Mutsaers. Als musicologe kende
Fragment I (uit: Stofomschrijving cen
traal examen geschiedenis en staatsin
richting 1993 en 1994, in: Kleio jg. 33 nr.
5, juni 1992):
"Wat bevorderde het ontstaan van nieu
we jeugdculturen na 1955? Hoe werden
deze zichtbaar?
Belangrijke factoren voor het ontstaan
van nieuwe jeugdculturen waren: meer
geld onder jongeren (minder kostgeld),
de beschikbaarheid van massagoederen
(brommer en transistorradio), grotere
mobiliteit betere communicatie, open
klimaat in gezinnen (minder hiërar
chisch), door langer onderwijs mogelijk
heid tot 'samen jongen zijn', grote
invloed voorbeeld van jeugdculturen in
de VS. Rond 1955 baarden de nozems
(jongeren uit de arbeidersklasse) het
meeste opzien met als hun favoriete
muziek rock roll (uit de VS) of
Indorock (uit Nederland)."
ze grammofoonplaten van Indische
bandjes van omstreeks I960 en had ze
enig idee van de rol die deze bandjes
hebben gespeeld in de ontwikkeling van
de Nederlandse popmuziek. Maar hoe
groot die rol was, en wat zich allemaal
in die tijd heeft afgespeeld, dat kon nie
mand haar precies vertellen. Die vragen
aan het verleden werden door weinigen
gesteld.
Mutsaers was hierop een uitzondering.
Ze wilde meer weten over die Indische
bandjes en ze speurde naar alles wat
haar daarover kon informeren. Het
resultaat is Rockin' Ramona, waarvoor
we haar niet dankbaar genoeg kunnen
zijn. Met het verschijnen van dit alom
geprezen boek in 1989 is een steeds
groter wordende sneeuwbal aan het rol
len gebracht: 'Indorockavonden', uitga
ven van oude platenopnames, de film
Rockin' Ramona van Hans van Heynen uit
1991, discussies in Moesson en Kleio
(het tijdschrift van de Vereniging van
docenten Geschiedenis en staatsinrich
ting in Nederland) en nog veel meer.
(Zie fragment 2.)
Fragment 2 (uit: Henk van Gelder, "Wij
vergaten onze ellebogen te gebruiken",
in: NRC-Handelsblad I I december 1991
"Twee jaar geleden vatte Lutgard
Mutsaers de geschiedenis samen in het
boek Rockin' Ramona, een informatief en
hoogst nostalgisch getint verhaal over
opkomst en ondergang van de Indo
rock. Ik denk dat het veel Hollandse
veertigers zal vergaan zoals mij: nooit
geweten dat er ooit zoiets als Indo-rock
had bestaan, het is me destijds nooit
opgevallen dat veel populaire groepjes en
solisten een iets bruinere huidskleur
hadden dan wij. Pas nu hun historie is
vastgelegd, realiseer ik me hoe groot het
Indo-aandeel in de Nederlandse popmu
ziek toen was. Het is nooit als apart
genre herkend, misschien schuilt daarin
een deel van de tragiek. Met fonke
lend opgepoetste en ritmisch gemon
teerde archiefbeelden laat Heynen het
contrast zien tussen de ruige Indo-bands
en de keurige tienersterretjes van
Hollandse komaf. Heijnen maakt veel
werk van het contrast tussen dat luie
leven (van Andy Tielman; TvdG) en de
benauwde woonkamertjes van zijn ande
re hoofdpersonen. Iets teveel, vind ik.
Het is niet meer dan detailkritiek op een
tot weemoed stemmende hommage aan
pioniers, die nooit als zodanig werden
herkend. Hans Heijnen heeft hen met
toewijding aan de vergetelheid ont
rukt. Hij liet zich niet verleiden tot een
geschiedvervalsende hagiografie, hij
maakt het niet mooier dan het was. Maar
het was mooi."
Muziek en etniciteit
Het is niet uitsluitend aan het boek van
Mutsaers te danken dat er nu zo'n grote
belangstelling is voor de muziek van
Indo's. Toen het boek verscheen was
het grote publiek er rijp voor. In de
jaren '50 en '60 was er weinig aandacht
voor het feit dat bepaalde artiesten
Indisch waren. Door de ontwikkeling
van de multi-culturele samenleving
groeide de belangstelling voor kenmer
ken van verschillende culturen. We
leven nu in een tijd waarin etniciteit (van
het Griekse woord voor volk: ethnos)
meer dan ooit aandacht krijgt.
Indorock is daarvan bij uitstek een voor
beeld. Mutsaers gebruikt het begrip om
een ontwikkeling uit de periode 1958
tot 1965 te beschrijven, waarbij ze uit
legt welke onderlinge verschillen én
overeenkomsten er binnen die ontwik
keling waren. Hierbij legt ze een duide
lijk verband tussen muziek en etniciteit
van Indische Nederlanders (fragment 3).
25
