Een historicus voelt zijn handen bij zo'n
vondst trillen en kijkt schichtig om zich
heen. Hoe komt zoiets nu uit de handen
van de Kerkhovens?
Lezers van 'Heren van de Thee' kunnen
op de foto's iets zien van 'Ardja Sari' in
later tijd, omstreeks 1920.
Verder blijkt uit het jaarverslag van de
onderneming over het jaar 1924 dat de
vertrouwde namen van weleer dan nog
altijd circuleren. Op 5 maart van dat
jaar, was de directeur A.E. Kerkhoven
komen te overlijden, nadat hij geduren
de bijna 44 jaar leiding aan de onderne
ming had gegeven. Deze broer van
Rudolf Eduard waren wij bij Wormser al
tegengekomen. In de raad van commis
sarissen zaten in 1924 Ir A.R.W. Kerk
hoven en R.A. Kerkhoven en Dr J. Bos
scha - ook al zo'n bekende naam in
theekringen - als voorzitter.
Nieuw in 1924 was in ieder geval het
optreden van protesterende werkne
mers. In 'Heren van de Thee' is niet nog
niet veel sprake van onrust onder de
werkende bevolking. En die ene keer dat
dit wel het geval was speelde dit zich
elders af. Door verkeerd optreden van
landeigenaren kwam het tot een bloedi
ge rel, waarbij veertig doden te betreu
ren waren en zeventig gewonden. Als
oorzaak wordt bij Haasse de berechting
door de Landraad genoemd van enige
honderden opgezetenen wegens werk
verzuim en kleine vergrijpen. Op de
ondernemingen van de Kerkhovens was
van onrust geen sprake.
Het jaarverslag schrijft over 1924 echter
dat in september van dat jaar een
demonstratie had plaats gevonden die
door de communistische 'Sarikat Rajat'
was opgezet. Aanleiding was 'als gevolg
van, wegens sabotage, noodzakelijk
gebleken ontslag van werkvolk, waaron
der leden dier vereeniging'. Het verslag
Een bezoekend echtpaar (de heer en mevrouw Van der Hoeven)
gaat dan verder met de beschrijving hoe
aan die beweging een einde was
gemaakt. 'Dat die demonstratie zonder
vernielingen of bepaalde wanordelijkhe
den is verloopen, was vermoedelijk voor
een groot deel toe te schrijven aan de
bedachtzame en humane, doch welbe
sloten houding van onzen Wd.
Administrateur, die zich onder alleszins
gewaardeerde medewerking onzer
employés, te juister tijd over het reeds
genoemde ontslag van ongewenschte
Een loods met thee sorterende vrouwen
elementen onder het werkvolk, in ver
binding stelde met onzen Vertegen
woordiger, met wiens sanctie hij verder
tijdig de aanwezigheid van den Wedana
van Bandjaran en lagere omwonende
Inlandsche bestuursambtenaren, bene
vens de noodige veldpolitie wist te ver
krijgen, als gevolg waarvan dit voorval
niet uitgroeide tot het eenigszins beden
kelijk karakter, dat daarvan in de dagbla
den is vermeld. De rust op de onderne
ming, noch de werkzaamheden, hebben
verder in het verslagjaar eenigen hinder
van die voorvallen gehad, het werkvolk
bleef geregeld uitkomen; het meeren-
deel der bevolking op de onderneming
blijft naar het oordeel van onzen Verte
genwoordiger, ons zeer goed gezind,
zoodat er bij flink een bezadigd optre
den, geen reden is voor ongerustheid'.
Het optreden van de wedana van
Bandjaran, dezelfde of diens voorganger
figureert in 'Heren van de Thee', droeg
er dus toe bij dat in 1924 de vlam niet in
de pan sloeg. Maar het opstootje had,
volgens het jaarverslag van 'Ardja Sari'
niet veel om het lijf, wat de dagbladen
ook beweerden.
TH. STEVENS
13
