VRIJ ALS EEN VOGEL (1)
VOGELVRIJ EN ZO
Buiten het kamp
Van de week met drie kleinkinderen (9, 13 en 15 jaar) naar het Museon
geweest. Museum voor Onderwijs, de culturele speeltuin par excellence
waar je zelfs aan een kleuter geen kind hebt, de meest waardevolle inves
tering die Gemeente Den Haag de burgerij kon geven. Een ongedwongen
kennismaking met levensvormen en cultuurwaarden. Of het nu de
etagehoge mastodont is, de Koerdische pottenbakkers, de doekoens in
Indonesië of de ontwikkeling van de fotografie, het is één grote zelfonder-
nomen ontdekkingsreis, door de wereld van vroeger, heden en toekomst.
Dus ook een kennismaking met de Tweede Wereldoorlog. In het vertrek
links de oorlog in Europa, rechts die in de Pacific. Links Spitfires,
Sherman tanks en jodenrazzia 's, rechts de aanval op Pearl Harbour,
wat kamptekeningen, krantenknipels over de oorlogsverklaring van
Nederla nd aan Japan en tenslotte de capitula tie op 8 maart. Als je het zo
ziet geen barst aan voor de jeugd. Goddank, meer dan genoeg wat ze nu
dagelijks tegen heug en meug op de buis zien, de waanzinnige oorlogs
beelden uit Bosnië, Georgië, Somalië, de niet aflatende herrie in Zuid-
AJ'rika, het is veraf en die Tweede Wereldoorlog is lang geleden, zelfs hun
ouders hebben het niet meegemaakt.
De jongelui ivachten beleefd of ik. nog wil blijven kijken, stappen opge
lucht naar een andere afdeling als ze zien dat ik nog sneller dan zij
voorbij die ouwe kost loop.
In de boekhandel liggen de rijen boeken
over de oorlog, één boekenplank alleen
verhalen over het kamp. Men bewaart,
koestert, dwingt zich tot herinnering van
pijn, ellende en angst en noemt dat
Bevrijding. Wie dat niet kan, zit bekneld
in een syndroom, een trauma, het kan
niet anders. Of kan het wél anders?
Voor me ligt een epistel van de heer
Norel met een opsomming van alle ver
schrikkingen die de Japanners teweeg
brachten onder de mensen die buiten
het kamp waren gebleven. Ik wil u die
niet onthouden, per slot van rekening is
het 15 augustus en herdenken we niet
de bevrijding, maar de oorlog, tenmin
ste, dat heb ik er al die jaren wel uit
begrepen. Er zijn nog zoveel niet betaal
de rekeningen (ereschulden), niet ont
vangen verzetspensioenen en -onder-
scheidingen, er is nog zoveel te doen om
uit te vinden welke trauma's ook de
kleinkinderen moeten hebben geërfd
waardoor ze nu aan de drugs en de
Houseparties verslaafd zijn geraakt. Die
rót-röt-rót Japanners, en daar lopen
mijn tjoetjoeks zo maar die Pacific oor
log voorbij, kan dat nou wel? De klein
dochter maakt een foto. "Wat voor
fototoestel?" vraag ik. Het is een Japan
ner. "Hier, neem oma's toestel maar,
dat is veel beter, dan zo'n Japans ding".
"O, maar uw Pentax is ook Japans..."
In de restauratie van het Museon drin
ken we gezellig een Cola en eten een
gebakje. Ik schiet wat foto's van de kin
deren. Die zijn allemaal mislukt, maar
dat deden ze ook altijd met de Kodak
en de Leica. Er zijn wel een paar dingen
in mijn leven fout, waar de Japanners
geen schuld aan hebben gehad.
Misschien komt het omdat ik buiten het
kamp heb gezeten en - en dat verklaar ik
hierbij onder ede - een vrij goed leven
heb gehad met mijn ouders. Als ik met
vrienden en kennissen over die tijd
praat, hoor ik zelden over de rampzalig
heden, maar altijd over voorvallen waar
je achteraf erg om moet lachen.
Misschien een lach van opluchting over
de goede afloop of gewoon omdat een
malle situatie een malle situatie blijft,
onder welke omstandigheden ook. Het
is moeilijk te vatten NU hoeveel incas
seringsvermogen we TOEN hadden. Of
misschien had het niets met incasseren
te maken maar alleen met relativeren.
Ik wil best vertellen over mijn jaren
buiten het kamp, "vogelvrij" zoals
Marguerite Moscou het noemde in haar
boek, "Zo vrij als een vogel" noem ik
die jaren. Een vogel die zo kan worden
afgekattepult of neergeknald, maar dat
wist het dier nooit van te voren.
Met mijn verhaal strijk ik iedereen tegen
de haren in, daar heb ik een handje van
zegt men. Daarom aarzel ik mijn kant
van de medaille te laten zien. Op de
andere zijde staan de feiten van de heer
Norel, die zijn u misschien voldoende.
Schaamte I
(reactie op recensie "Eelt",
/Moesson April 1993)
"Waarom kruip je in elkaar van schaamte dat
je niet in het kamp hebt gezeten? Ik heb ver
schillende vriendinnen die niet in het kamp
hebben gezeten. Eén die zei: jullie hadden de
collectieve bescherming jullie hadden te
eten, nu daar valt op af te dingen. Laten we
een ding duidelijk stellen in of buiten het
kamp, de angst hadden we met elkaar
gemeen".
Laat je geen dingen eigen maken die niet
hoeven, (brief ingekort).
CHRISTA MULDER-DIETZEL
Schaamte II
De schaamte voorbij? Wij bleven buiten de
kampen, dat was geen vrije keus, dat was een
beslissing van de Japanners. Daarover hoeven
wij ons dus niet te schamen. Waar moesten
wij ons wel voor schamen? Dat we overleef
den in een land met 70.000.000 inwoners
waarvan er plm. 2.000.000 van honger om
kwamen. Dat we niet hoorden bij de 300.000
romusha's, waarvan 200.000 niet terugkeer
den van Birma. Dat we niet één van de
15.000 waren die door de Kempetai werden
gearresteerd, of één van de 5000 geëxecu
teerden.
Weet u dat eind 1944 op West Borneo de
Japanners 1400 Chinezen, Maleiers en
Indo-Europeanen, vooraanstaande personen
uit handel, onderwijs en bestuur in de massa
graven bij Mandor liquideerden?
Dat het Sultanaat van Pontianak in zijn
geheel uitgeroeid werd?
Dat van de naar schatting I 70.000 (Indo)-
Europeanen die buiten de kampen bleven, de
vaders vaak wél in een burgerkamp, krijgsge
vangenenkamp of gevangenis terecht kwa
men? Dat de moeders vaak alleen achterble
ven zonder inkomen en maar moesten zien
hoe ze overleefden, alles verkopend om een
bestaansminimum te handhaven voor zichzelf
en hun kinderen.
Dat meer dan 1000 Indo-Europese jongeren
die eind 1944 geïnterneerd werden omdat de
Japanners ze niet meer vertrouwden?
Dat honderden Indo-Europeanen uit Malang
eind 1944 naar strafkamp Dampit moesten?
Van die 130 die door de P.I.D. (Politieke
Inlichtingen Dienst) gearresteerd werden, die
13 die er doodgemarteld werden, die 2 I jon
gens die door de Japanners geëxecuteerd wer
den op 29 augustus 1945, twee weken na de
capitulatie?
0. NOREL
35
