IN MEMORIAM
Herinnering aan Arsath Ro'is
IN MEMORIAM
Een laatste groet aan Jack Boer
De man van de
Werfstraat
10
6 September jl. overleed in Amsterdam op 74-jarige leeftijd Jusopo
Muhamad Arsath Ro'is. Wie zou zich zo'n moeilijke naam nog kun
nen herinneren? Toch kennen duizenden hem, onbewust, want dui
zenden leerden van Arsath Ro'is de Bahasa Indonesia, raadpleegden
zijn woordenboek Kamus Praktis en nog vele duizenden meer kon
den zich dankzij zijn Indonesisch op reis taalgidsje verstaanbaar
maken met vlotte zinnetjes en namen de praktische tips ter harte.
De laatste 20 jaar van zijn leven in Nederland heeft Arsath Ro'is
aan de taalkunde gewijd en zich gespecialiseerd in de grammatica en
woordkennis van de Indonesische taal. Met zijn aangeboren flair en
doorzettingsvermogen (hem niet altijd in dank afgenomen door
concurrenten) bereikte hij toch wat hij wilde. Zijn leerboeken ver
overden de markt die door anderen in veel te traag tempo werd
verkend. Pas de laatste tijd is er - misschien door Arsath Ro'is -
schot in gekomen. Zo is hij de eerste geweest die een paar jaar
geleden een proefuitgave bracht van een leerboek voor Indonesiërs
om Nederlands te leren. Zijn Nederlandse vrouw Thea is altijd
degene geweest die hem adviseerde en corrigeerde waar nodig. Er
staan nog boeken van hem op stapel, het is te hopen dat ze nog uit
gegeven zullen worden. Ro'is kracht is geweest dat hij nooit te
hoog greep, de taal gebruikte die hij zelf het makkelijkst vond om
te begrijpen. "Per slot van rekening ben ik ook maar een gewone
katjong!"
Een katjong die in 1935 het Nederlands-Indisch kampioenschap
zwemmen (schoolslag) won en in 1948 deel uitmaakte van de
Olympische ploeg voor schoonspringen. Hij volgde de fotovak
school, maakte schitterende foto's en zat boordevol ideeën.
In 1956 kwamen drie oude Bataviase kontjo's samen: Tjalie
Robinson, Ben Snijders en Ro'is. Zij organiseerden een serie caba
retshows die onvergetelijk zullen blijven in de geschiedenis van de
gerepatrieerden in die tijd. Tjalie, Ben
en Ro'is schreven teksten en liedjes,
topartiesten verleenden hun mede
werking o.a. Belloni, Charly
Overbeek Bloem, Jan Verkouteren,
Johan Fabricius, Rob Nieuwenhuys,
Rudy Wairata, George de Fretes,
Guus Becker en nog vele anderen.
Koningin Juliana en verscheidene
ministers waren op de première aan
wezig en bleven tot het eind!
Opbrengst van de shows? Onze eigen
repatriëringszorg! Ja, er is een tijd
geweest (onze armste notabene) dat
we niet om uitkeringen en subsidie
vroegen, maar die zelfverdienden! Weergaloos geestig waren de
schetsjes van Botol Ketjap (Ben Snijders) en Aspirin (Arsath Ro'is).
De shows werden altijd aangekondigd door het slaan op tong-tongs
die het sein in alle hoeken van de zaal doorgaven. In die tijd was het
dat Tjalie Robinson zei: "Ik ga een eigen blad maken voor Indische
mensen. Wie weet een goede naam?" Hijzelf had de naam
'Moesson' in gedachten. Het was Ro'is die ineens zei: "Waarom
noem je jouw blad niet 'Tong-Tong'? Net als ons cabaret. Je geeft
toch iets door Tjalie?" En zo werd het 'Tong-Tong'.
Arsath Ro'is, we zullen je niet vergeten. Memories are made of this.
Met het overlijden van Arsath Ro'is is ook een einde gekomen aan
het bestaan van de Pergubin (Persatuan Guru-guru Bahasa
Indonesia) waarvan hij oprichter en voorzitter was. De Pergubin
had tot doelstelling contact met leraren in de Bahasa Indonesia,
mede het bevorderen van de kennis en het bijhouden van de ver
nieuwingen in deze taal. Jammer dat de animo voor dit streven met
de jaren is afgezwakt zodat en de vereniging en het tijdschrift 'Suara
Pergubin' bij gebrek aan opvolgers ter ziele is.
LD
Op 4 september ontvingen wij per telefoon het ontstellende
bericht over het heengaan van Jack Boer.
Hoewel wij op de hoogte waren van zijn ernstige ziekte, kwam dit
bericht toch als een grote schok. Mijn hart kromp ineen. Hij was
onze 'life-saver' en 'friend'. Onwillekeurig gingen mijn gedachten
terug naar oktober-november 1945. De afschuwelijke weken
gevuld met angst draaiden weer als een film in mijn gedachten
voorbij. Opnieuw zag ik die lange gedecideerde man voor mijn cel
deur van de gevangenis staan. Diezelfde man hielp mij door het gat
in de gevangenismuur. Op dat moment kon ik de omvang van het
hele gebeuren niet bevatten. Als jong meisje toen, had ik alleen het
gevoel van vrijheid en weg van het gevaar. Jaren lang heb ik alle
akelige herinneringen diep in me weggedrukt.
Het was pas vele jaren later, na een weerzien met Jack Boer en zijn
lieve en dappere vrouw, dat zij persoonlijke vrienden van ons wer
den. Hij nam een grote plaats in mijn hart in, evenals in dat van mijn
man.
Vele gruwelijke gebeurtenissen hebben in de wereld plaatsgehad na
die Tweede Wereldoorlog en wij zijn vaak geschokt door wat
mensen elkaar kunnen aandoen. Je voelt dan dat je lang niet de
enige bent met al die ervaringen. Maar als altijd blijft dat wat je per
soonlijk heb doorgemaakt het diepst in je herinnering gegrift.
Duizenden hadden in het Indië van toen, hun leven aan hem te dan
ken. Helaas zijn verdriet en zware pijn hem niet bespaard gebleven.
Mijn hart krimpt in elkaar, telkens als ik aan zijn laatste twee weken
terugdenk. En dan probeer ik troost te vinden in de woorden van
mijn dochter: "Mother, he is in a better place now."
Inderdaad Jack, je bent nu bij onze Allerhoogste. Wij zullen je nooit
vergeten. Moge God je de eeuwige vrede en rust geven.
Vaarwel. Vera Nooy
Eind juli had ik hem aan de telefoon. Voor het laatst zou later blijken.
Het boek was af en de uitgever bijna gevonden. "Wanneer komen
jullie eens langs?" Hij lag in bed, vertelde hij. Hij moest even langs het
ziekenhuis voor een checkup, want zijn rug deed pijn, vertelde hij.
That's all. "Een afspraak doen we na de zomer okay?" zei ik.
Natuurlijk was het okay. Toen viel op 7 september de rouwkaart op
mijn bureau. 82 Jaar is hij geworden. Ik heb hem kort gekend, maar
de indruk is onuitwisbaar. Namens de hele redactie: 'Have a safe
sailin' trip'.
Liesbeth Steur
Onder deze titel verscheen er
ooit een interview in Moesson
met Jack Boer. Twee en een
halve pagina tekst over zijn
leven, zijn avonturen, zijn erva
ringen. In vogelvlucht.
Op de redactie wandelde Jack
wel eens binnen als hij in de
buurt was. Een lange man, met
een joviale uitstraling. Als je vragen stelde, kon hij goed vertellen.
Niet alleen over vroeger, maar ook over zijn zeilavonturen als
Captain Jack en over nog veel meer. Hij was bezig met een boek
over de PBM, niet zomaar een boek, maar een degelijk naslagwerk
over de Indië- tijd.
