VANAF DE ZIJGALERIJ
De herovering van Indië
Vijf jaar geleden schreef Kester Freriks
in het NRC Handelsblad, naar aanleiding
van de honderdste geboortedag van
Maria Dermoüt: "Zij hoefde Indië niet te
veroveren als Walraven, daarvoor was
ze er vanaf haar geboorte te zeer mee
vertrouwd. De kloof tussen Oost en
West leidt in haar boeken nooit tot een
conflict..."
Maria Dermoüt hoefde Indië niet te ver
overen, want veroveren, van wat of wie
ook, wordt gedaan van buitenaf. De ver
overaar of would-be veroveraar
(Walraven is tenslotte door Indië over
wonnen) is de vreemdeling die van bui
ten komt, in letterlijke en figuurlijke zin.
Maria Dermoüt kwam niet van buitenaf;
ze wilde niet veroveren, ze hoefde niet
te veroveren wat ze zich al eigen had
gemaakt.
Het Indisch-zijn is gegroeid uit een reëel
dagelijks leven in een werkelijk bestaan
de, functionerende, georganiseerde
samenleving die, historisch gesproken, in
één dag is verdwenen. De mensen die
hun wortels in die samenleving hadden,
hebben een behoefte door te geven hoe
het allemaal geweest was; ze vertellen.
Ook Maria Dermoüt, Lin Scholte, Rob
Nieuwenhuys en Bep Vuyk vertellen en
in hun verhalen herleeft het oude Indië
zoals het eens was. "De waarheid ligt
niet in de werkelijkheid, maar in het ver
haal", zei Rob Nieuwenhuys in een inter
view. Of: uit het doorleefde verhaal ont
staat een waarheid die dieper gaat dan
de koude werkelijkheid.
Er zijn dan twee waarheden die, in plaats
van elkaar tegen te spreken, elkaar aan
vullen. De waarheid van het onrecht dat
aan de basis ligt van elk koloniserend
staatsbestel, ook het hedendaagse. En de
waarheid, ontstaan uit een gevestigde
samenleving van gewone, hard werkende
mensen die met vallen en opstaan, goed
en verkeerd, het beste van hun leven
probeerden te maken. Dat is dus voor
ons wat wij kennen en kunnen herken
nen. Indische mensen die Vergeelde por
tretten, Nog pas gisteren, Bibi Koetis en
Duizend eilanden lezen, herkennen Indië,
hoe wijd uiteenlopend van inhoud, ach
tergrond en stijl het verhaalde ook is.
De kleur, geur en visie is authentiek en
ieder put er zijn eigen authentieke herin
neringen uit. "Fictie moet zich houden
aan feiten en hoe meer waarheid de fei
ten bevatten, hoe beter de fictie is", zei
Virginia Woolf.
De vertelkunst van Dermoüt en Scholte
is zachtmoedig, meedogend en toch
indringend. Hun blik is helder genoeg,
natuurlijk zien zij de kloof tussen Oost
en West, maar de harde onverzoenlijk
heid, de rancune, de schrille stem ont
breekt. Die mildheid zou de indruk kun
nen geven van rechtvaardiging of
vergoelijking, maar als zij schrijven over
onrecht, opstand, moord en oorlogsge
weld, praten zij niets goed. Ze vertellen
ervan omdat dat ook moet.
Tot op vandaag zijn er would-be verove
raars die verklaren dat het Indische
leven nooit bestaan heeft, behalve in
sentimentele tempo doeloe-verhalen. En
toch ligt de waarheid (werkelijkheid) van
die tijd in diezelfde verhalen besloten;
men moet die alleen weten te herken
nen. "Ik ben een leugen die de waarheid
onthult", zei Jean Cocteau.
We kunnen werkelijk, met zekerheid,
het land van herkomst en herinneringen
in bezit houden, met alles wat bij het
leven van toen hoorde, geluk en ver
driet, goed en slecht.
Greet Gaudreau
23
