HERINNERINGEN
door J.A. Stolk, huisarts
No vele jaren donkeren,
deze herinnering.
Het moet eerst verloren gaan,
voor ik het gans bezit.
In dit decembernummer wil ik u allen
vooral veel voorspoed en gezondheid
wensen voor het komende jaar. Vooral
gezondheid is mijn wens voor u allen en
daar wil ik het in deze Moesson bij laten.
Althans niet meer dan dat schrijf ik ero
ver. Over onze gezondheid dus. Waar ik
het over zal hebben zijn onze herinne
ringen, die een blad als dit inhoud geven
en die steeds weer verteld moeten wor
den. Het vertelt over identiteit, conti
nuïteit, saamhorigheid omdat wij dezelf
de geschiedenis hebben. Dezelfde
wortels in het verleden maken onze
herinnering. Er zijn herinneringen, die
gekoesterd worden en er zijn er, die
zoveel pijn doen, dat je ze het liefst zo
snel als mogelijk is wilt vergeten. Maar
herinneringen zijn een deel van je leven
geweest en kunnen nooit worden ont
kend. Herinneringen behoren bij het
leven, zijn een essentieel deel ervan. Het
is tijdens je leven gebeurd en kan nooit
meer veranderd of ongedaan worden
gemaakt. Het zich kunnen herinneren
maakt ons tot mensen.
Verhalen, 'story-telling', wijken meestal
iets af van de werkelijkheid. Verhalen,
die over een herinnering vertellen doen
dat ook. So what!! De gebeurtenissen en
de ervaringen, die er aan ten grondslag
liggen, zijn herinneringen en dus is het
een waar verhaal. Over de emoties van
de verteller kan je je twijfels hebben, in
die zin, dat de verteller door die emo
ties niet in staat is objectief te oordelen.
De herinneringen zoals verteld zijn daar
om onbetrouwbaar? Dat dus, zo'n con
clusie, is grote onzin. Wat er wordt ver
teld is een niet te ontkennen gebeuren
uit het verleden. Hoe de gebeurtenissen
toen door de verteller zijn ervaren is
een bijkomstigheid.
Zeergeleerden en mensen met een pro
fessorale status schrijven en praten over
het nut en de betrouwbaarheid van ver
halen en mededelingen gedaan vanuit
zo'n herinnering, zo'n ervaring uit het
verleden. Het laat zich makkelijk raden
wat de conclusies zijn van deze lieden. Je
kan je afvragen waar die mensen over
oordelen. Is het niet zo, dat elke ge
schiedschrijver put uit mededelingen en
ervaringen van mensen uit een verleden
tijd? Wanneer is nu dan zo'n vertelde of
geschreven ervaring wel een betrouwba
re zaak en wanneer zo 'emotioneel'
gekleurd, dat dan kan worden gesugge
reerd dat die ervaringen zijn bedacht en
dus verzinsels zijn. Het is een verzonnen
verhaal, wanneer de inhoud van het ver
haal niet strookt met de opvattingen,
meningen en zienswijze van de toehoor
der. Dat alleen kan de conclusie zijn.
Het verleden heeft vele kanten en
gezichten en alles wat er over wordt
verteld is ten dele waar.
Geschiedschrijverij vertelt alles over de
schrijver en geeft daar een duidelijk
beeld van. Het vertelt niets over de
beschreven geschiedenis. Het is de
interpretatie ervan. Geschreven wordt
datgene wat gehoord en begrepen wil
worden. De leugenaar is niet de vertel
ler van zijn ervaringen, de verteller van
zijn herinneringen. De leugenaar is die
gene, die daar over oordeelt en pro
beert de gebeurtenissen door anderen
beleefd te ontkennen of te verdraaien.
Elke vertelde ervaring is een verrijking
voor de ander. Elke ontkenning daarvan
typeert die ander als een opportunist.
Wat ik mij van de vooroorlogse vakan
ties op de koffie-onderneming 'Baros
Tampir' vooral herinner zijn de einde
loos lijkende erven rond de huizen. Et-
waren geen heggen of hekken, die een
scheiding markeerden. De prachtig
onderhouden tuinen liepen in elkaar
over, waardoor die eindeloos lijkende
ruimte ontstond. Achter het huis liep de
tuin over in het terrein van de dessa.
Ook hier geen bamboe heggen en ook
geen hekken. Het gevolg was een vrij
verkeer tussen de bedienden, die met
hun gezin in de bijgebouwen van het
huis woonden en het volk van de kamp
ong. Een vrolijk, lacherig en schreeuwe
rig contact was er de gehele dag door.
Wat nooit uit je herinnering zal verdwij
nen, dat is de geur. Zoals de natte grond
kan ruiken in de regentijd. Of wanneer
in de middag de droge grond van de tuin
is natgesproeid. De lucht ruikt naar
planten, bloemen en dieren en naar het
eten uit de keuken, waar de hele dag
wordt gebraden, gekookt en gestoomd.
Die speciale geur van de lucht, die bij je
jeugd hoort en die nergens meer ter
wereld door jou wordt geroken. Het is
weg, maar verdwijnen doet het nooit.
Een leven in luilekkerland daar op de
onderneming. Met de kinderen van de
buren werden de vruchtbomen van de
kampong geplunderd en met eten, sla
pen en nog meer niets doen, daar vulde
je de dagen mee.
Tempo doeloe' is niet alleen een verza
meling van verkleurde of vergeelde
foto's of een nostalgisch hunkeren naar
een geïdealiseerd verleden. Het is eer
der een voortdurend tumult tussen de
emoties, die bij het verleden horen en
de emoties, die zich nu de dag van je
meester maken.
Het is de lineaire continuïteit van je
eigen geschiedenis. Alles wat je hebt
meegemaakt en ervaren en datgene wat
je nu overkomt. Al die zaken in een
voortdurend conflict. 'Tempo doeloe'
vertelt de levende geschiedenis van
mensen, landen en continenten.
Toen en nu en alle gebeurtenissen door
mij meegemaakt, hetzij direct of indi
rect, hebben mij gemaakt en gevormd
tot wat ik ben. Net als die anderen, die
geduid kunnen worden als Indische men
sen ben ik wat complexer en moeilijker
te begrijpen en ben ik vaak in tegen
spraak met eigen emoties en eerder
geuite opvattingen, omdat die dualiteit
en soms pluraliteit van afkomst dit met
zich meebrengt. Het maakt het leven er
niet makkelijker op. Het maakt wel een
mens van de wereld van je. Een cosmo-
poliet, tegen wil en dank wellicht, maar
zo is het nu eenmaal. Het schept ook
verantwoordelijkheid, in deze tijd voor
al, waar het kwaadaardig geleuter over
ras en afkomst voorpagina nieuws is.
'Tempo doeloe' is voorbij en er is
afscheid genomen.
Het is verleden tijd, maar het kan nooit
vergeten worden. De littekens blijven
zichtbaar en soms bloeden de wonden
nog. Ook de goede herinneringen blij
ven in je geheugen gegrift en wat is daar
nu op tegen?
Ik heb wel eens aan vrienden gezegd: "Je
suis un homme de trop tard." Dat zal
40
