Paku Buwono IX
In tegenstelling tot hetgeen vaak wordt
beweerd, betekende dit echter geenszins
dat de sunan een voorstander was van
de Nederlandse politiek. Tijdens de in
1949 in Den Haag gehouden Ronde Tafel
Conferentie, die moest beslissen over de
toekomstige verhouding tussen Indo
nesië en Nederland, was Paku Buwono
XII een van de adviseurs van de
Republikeinse delegatie. Zijn houding tij
dens de tweede politionele actie werd de
sunan niet in dank afgenomen: het
gebied van het sunanaat werd een deel
van de provincie Midden-Java en het
gezag van de sunan werd voortaan
beperkt tot het gebied van de kraton.
Bovendien bleef hij het hoofd van de
godsdienst en wordt hij nog steeds
als geestelijk leider gezien.
Yogyakarta daarentegen, tijdens de onaf
hankelijkheidsstrijd de zetel van de
Republikeinse regering, kreeg de status
van Daerah Istimewa met sultan
Hamengku Buwono IX als gouverneur.
Op 17 november I964 werd Paku Buwono
XII door president Soekamo verheven tot
luitenant-kolonel in actieve dienst.
Ondanks het feit dat de sunan zijn politie
ke macht heeft verloren is de kraton van
Surakarta nog altijd een belangrijk cen
trum van Javaanse cultuur. De sunansfa-
milie ziet zichzelf als de behoeder van
deze cultuur en de vorstelijke traditie.
Als dragers van deze eeuwenoude tradi
tie brengt de bevolking hen als vanouds
hormat (eerbetoon). Dit komt met name
tot uiting tijdens de viering van de jaarlijk
se Garebeg (de geboorte van de profeet
Mohammed), de Soero (het Javaans
nieuwjaar) en huwelijken in de kraton.
Paku Buwono XII heeft zes bijvrouwen,
van wie er nog drie in leven zijn, maar
heeft nimmer een van hen tot Ratu
(hoofdvrouw) verheven. Uit deze verbin
tenissen werden 37 kinderen geboren.
Het feit dat 35 dagen na zijn troonsbestij
ging op 17 augustus I945 de Republiek
Indonesië werd geproclameerd, bezorgde
hem bij de bevolking de bijnaam Sinuwun
Mardika (vorst der vrijheid). Bij de viering
van zijn vijftigjarig jubileum is Paku
Buwono XII de tot nu toe langst regeren
de vorst van zijn geslacht.
In de nacht van 31 januari op I februari
I985 werd de kraton van Surakarta getrof
fen door een zware brand, waarbij onder
meer de Pendopo Ageng Sasono
Sewoko (de troonzaal) verloren ging. De
pusaka's en vele andere waardevolle
Paku Buwono XII
voorwerpen konden echter gered worden.
Een commissie voor de wederopbouw
van de kraton Surakarta werd dadelijk na
de brand gevormd, en president Soeharto
stond zes maanden van zijn salaris af
voor de restauratie. Reeds op 17 augus
tus I985 werd met plechtig ceremonieel
de eerste steen gelegd voor de wederop
bouw van de Sasono Sewoko.
Om de godin van de Zuidzee, Njai Loro
Kidul gunstig te stemmen, werden dertig
vrachtwagens met as van de verwoeste
gedeelten van de kraton naar het strand
van Parangtritis gebracht en daar in de
avond onder het brengen van offers aan
de Zuidzee toevertrouwd.
Volgens de Javaanse traditie blijft het
koningschap bestaan, zolang er een
rechtmatige vorst is, de sacrale plaats
waar de troon staat onverlet is en de pus-
aka verzorgd worden. Volgens de
Javaanse mystieke opvattingen is dit de
wahyu, een mystieke kracht van goddelij
ke oorsprong. De traditie wil, dat de troon
na een bepaalde periode moet worden
verplaatst, omdat een plek op den duur
zijn magische kracht verliest. In de jaren
dertig had Paku Buwono X in het diepste
geheim besloten tot een verhuizing van
de wahyu en werden de pusaka overge
bracht naar de nieuwgebouwde Kedaton
Kulon (westelijk paleis). Bij de brand bleef
de Kedaton Kulon gespaard, zodat de
vorstelijke traditie voortgezet kon worden.
Paku Buwono X
Paku Buwono XI
Foto's: collectie Stichting Sayoman
