geslagen, want hij deed het erom. Toen
de rapporten ingevuld moesten worden,
schreef ik er bemoedigende opmerkingen
bij, maar Kareltje kreeg een vier, want ik
was halsstarrig. Toen Ma met opgesto
ken zeil op school kwam, hoorde ik het
Hoofd zeggen: "Och, die onderwijzeres is
pas begonnen".
November naderde. Over mijn kleintjes
had ik geen zorgen. Ankie was lief en
speelde altijd rustig. Zo durfde ik te den
ken over een schoolreisje. Chris voetbal
de toch op zondag. Eén halte met de
Deli-trein, moesten er mooie tuinen van
de Sultan zijn. Ik vroeg verlof en de kin
deren waren enthousiast, maar niet het
Hoofd en de juffrouw van de eerste en de
derde klas. Zij wilde niet uit op zondag en
het Hoofd vond het te gevaarlijk.
Ik deelde briefjes uit en kreeg er veertien
terug. Later hoorde ik, dat er een specia
le vergadering was geweest met het
ouderbestuur en dat de meesten het wel
een aardig plan hadden gevonden.
Daar stonden we dan.
ledereen had brood en
geld voor limonade mee
gekregen. Een toespraak
over rustig zijn en geen
branieschoppen hadden
ze op school al gehad.
Ze gedroegen zich voor
beeldig. Het was een
korte rit en juichend stap
ten we uit de trein. De
tuinen waren goed on
derhouden en er stonden
wat standbeelden en
tombes van de Radjah-
familie, en verder was
het saai en stoffig. Bij het
hek was een grasveld en
daar deden we wedstrij
den en spelletjes (wat
was het warm!). Op tijd te
rug. Het Deli-spoor had stoomtreinen en
keurige stations; er werd gewacht tot
iedereen ingestapt was. De ouders ston
den met auto's en fietsen te wachten, de
kinderen hadden genoten.
Kerstfeest naderde en de hoogste klas
zong een liedje van een groene kerst
boom met slingers en ballen.
Ik probeerde met de kleintjes "Er is een
kindeke geboren op aard", maar in het
speelkwartier kwam het Hoofd naar me
toe; het was niet toegestaan om van het
kruis of Jezus te zingen. Het was een
neutrale school. "Zijn het dan Moham
medanen?" vroeg ik onnozel, "Kerstmis is
toch de geboorte van Jezus?" Ja, dat
wel, maar er waren twee Joden in het
bestuur, en het oudercomité had het lie
ver niet. Toevallig kende ik er één en ver
telde het. Ja hoor, Joden zijn tegen
Kerstmis en één zoontje zat in de tweede
klas. "Kan hij dan niet gewoon een inter
nationaal liedje meezingen?" "Nee, liever
geen Jezus".
Mijn diensttijd was toch gauw om en we
zongen kalm van het Kindeke, een saaie
Kerstmis. Ik vierde niets met de kinderen
en las een roversverhaal voor, nu zou ik
neutraal zijn.
We konden belasting betalen en ik kon
wat jurken maken om zaterdags te gaan
dansen in het mooie hotel Homan. Na de
eenvoudige soos en hoempa van
Pontianak was het orkest en de dans
vloer in De Boer iets zaligs.
Op het vrije weekend van tabaks- en
koffieondernemingen kwamen de plan
ters om plezier te hebben, het was een
eentonig bestaan.
Het oudejaarsavondfeest spande de
kroon. Een grote planter ging op de tafel
staan en riep: "Mokummers voor!" en dan
speelde het orkest Amsterdamse liedjes
tot een ander op een stoel klom en
Rotterdam aan de beurt was met
Ketelbinkie. Medan had ook een grote
a gedaan,
fabriet
racebaan. Er werd flink gegokt, maar ik
was er nog nooit geweest, tot een lid me
meenam om een paardenren mee te
maken, maar de paarden waren zó vlug
voorbij dat het alleen leuk was als je op
de tribune zat. En voor liefhebbers met
geld was het leuk. Deli was groots opge
zet.
Geld voor een vakantie was er nooit,
maar we boften toen in Kaban Djahé een
collega ziek werd en Chris hem moest
vervangen. Er was een goede pasangra-
han en zo logeerden we daar heerlijk en
zagen een dag Brastagi, helaas niet het
Tobameer. En later in Batavia weer een
vervanging en gingen we naar Garoet.
Het was juist heel warm in Batavia en we
vierden Kerstmis in de kou. Toen waren
de kleintjes twee en vier jaar. Oudje was
toen bij ons en we versierden de achter
galerij van het logeerpaviljoen met rode
crêpe slingers. Geld voor cadeaux? Ja,
de dame van ons paviljoen gaf een klein
denneboompje, op de pasar waren slin
gers en gouden kralen voor een paar
centen, witzwarte hondjes (gevuld met
stro) voor een kwartje en windmolentjes,
kortom, voor een gulden hadden we pret.
Oudje en Gendoh maakten zalige ge
stoofde kip. Het hinderde niet dat Chris
zo moe was van de lange dienst en heer
lijk onder de wol kroop. Naderhand op
Java namen mijn zwager en zuster me
mee naar Sarangan aan het meer, prach
tig door de bossen omringd; zo hebben
we nog wat van de bergen gezien. De tijd
van overplaatsen was er weer en wij gin
gen van Medan naar Batavia. Ik ging
vooruit met de kleintjes en logeerde bij
mijn zuster op de Njandjoek Suiker
fabriek. Het was niet alleen bij de P.T.T.
dat Chris zulke lange diensturen had, alle
Europeanen in Indië werkten hard. De
fabrieksfluit ging al om zes uur als het
nog koel was. We zagen mijn zwager om
twaalf uur met be-modderde laarzen
thuiskomen en 's avonds was de dienst
maar niet in de
fabriek. In de maaltijd
werd er dag en nacht
gewerkt en de paar
maanden vrij voor de
nieuwe oogst kwam, wa
ren welverdiend. Ankie
genoot van het nichtje
Anneke en Freddy was
op een lastige leeftijd,
want hij bleef niet in de
box en kroop overal
heen. Er kwam een meis
je op hem letten en nu
konden we rustig door
babbelen en genieten
van het uitzicht op de vul
kaan. Daarna vroeg oma
in Batavia of de kinderen
haar ochten logeren,
maar Anneke huilde altijd bij
anderen en ik liet Freddy achter en nam
haar mee naar vrienden in Soerabaia.
Kloesmeijer was een buurjongen uit mijn
kinderjaren. Chris zocht in die tijd naar
onderdak, want het viel niet mee,
woningnood overal! Wat kan ik zeggen
over Batavia? We kregen een garagepa
viljoen met twee verbouwde bedienden
kamertjes voor de kinderen en een voor
galerij waar net twee rotanstoelen in pas
ten. De huur was hoog. We moesten
naar een tandarts en ik had nog maar
twee lakens, dus kocht ik witgoed bij de
klontong aan de deur. Het was best
gezellig om naar de bios- coop te gaan
en rond te fietsen. Wij hadden geen
stand op te houden, maar de buren leef
den ver boven hun stand, zij kochten
avondschoentjes en japonnen (op de pof)
bij de Europese zaken en ik dorst er niet
eens binnen te gaan.
Wordt vervolgd
37
