hïï5
Juridische
bijstand of advies nodig?
A 1
vtsjp
vlv
lln
V- j
Te koop gevraagd
Living in Indonesia en Dutch invest
ment in Indonesia: A new era
written and edited by Richard I. Mann
Jaarlijks brengen tienduizenden
Nederlanders hun vakantie door in
Indonesië. Onder hen talrijke jongeren op
toeristische verkenning in de Gordel van
Smaragd. Spoorzoeken naar de wortels
van hun jeugd, is vaak het reisdoel van
veel Indische ouderen. Regelmatig ver
trekken delegaties uit het Nederlandse
bedrijfsleven naar Indonesië.
De zakelijke betrekkingen tussen
Nederland en Indonesië zijn al oud. Door
de ingrijpende economische veranderin
gen in Indonesië, kan een ondernemer
daarop niet meer blindvaren. Indonesië
ontwikkelt zich van een agrarisch land en
producent van grondstoffen tot een indus
triestaat. De laatste tijd wordt vaker bena
drukt, dat Indonesië gaandeweg moet
overschakelen naar hoger ontwikkelde
technische industrieën zoals de machine
industrie. Behalve Indonesische initiatie
ven, zijn daarvoor investeringen en ken
nis uit het buitenland nodig. Buitenlandse
ondernemers zijn dan ook van harte wel
kom in Indonesië. Ze hoeven weinig
moeite te doen om er deuren te openen.
Die hebben de Indonesiërs al opengezet.
Maar daarmee is de kous niet af. Men
moet als ondernemer of zakenman goed
weten hoe men naar binnengaat en wat
men moet doen of nalaten, als men een
maal binnen is.
In die opzichten bieden de beide boeken
van Richard Mann, die hij samen met zijn
Indische vrouw Jenny heeft uitgegeven,
degelijke informatie. Mann kan bogen op
een brede ervaring met het Indonesische
bedrijfsleven en hij kent het dagelijks
leven in Indonesië. Hij geeft nuttige aan
wijzingen om produktief en prettig met
Indonesiërs om te gaan. In Indonesië
betekent ondernemen meer dan het
maken van winst. Het gaat ook om
samenwerking in de opbouw van het
land. De Indonesiërs staan bekend om
hun hoffelijkheid en gastvrijheid. Maarzij
zijn ook trots op hun land en cultuur.
Respect telt voor hen zo zwaar, dat
gezichtsverlies beslist moet worden ver
meden. Voorkomendheid is weliswaar
belangrijk, maar toch niet voldoende voor
bevredigende zakelijke relaties op lange
termijn. Om bevredigende relaties te kun
nen doen in Indonesië is invoelingsver
mogen van wezenlijk belang. Dan kunnen
we beter begrijpen hoe Indonesiërs rede
neren, beslissingen nemen en met tijd
omgaan. De schrijver geeft goed aan,
waarop attent te zijn en wanneer begrip
geboden is. Nederlanders bijvoorbeeld
willen graag dat dingen precies op tijd
gebeuren. Maar in Indonesië is die tijds
druk minder dwingend. De gehaaste,
westerse 'agenda-mens' moet wennen
aan jam karet (rubbertijd of rekbare tijd).
Ook de trager verlopende besluitvorming
stelt zijn geduld soms op de proef. Daar
staat tegenover, dat Indonesiërs hun
gasten graag behulpzaam zijn. Omdat zij
niet graag teleurstellen, kost het hen veel
moeite om voorstellen direct af te wijzen.
'Living in Indonesia' maakt de lezer ver
trouwd met de Indonesiërs, hun mentali
teit, hun land, regering en Jakarta.
Hoofdstuk VI bevat een verslag over het
investeren. In het volgende hoofdstuk
vertellen twee zakenlieden en twee
zakenvrouwen over hun ervaringen. In
hoofdstuk VIII staat een heldere uitleg
over de cultuur van het zakendoen.
Verder geeft dit boek tips voor een
gezond verblijf. Het kan ook dienst doen
als gids met informatie over ondermeer
werktijden, de post- en girodienst en
hotels. Overzichten van adressen van tol
ken, accountants, hotels en banken, com
pleteren het boek. Toegespitste informa
tie over de economie van Indonesië en
de kansen voor het Nederlandse bedrijfs
leven, komen aan de orde in 'Dutch
investment in Indonesia: A new era'. Er
staan onder meer bijdragen in van
Minister Sanyoto Sastrowardoyo, die
verantwoordelijk is voor de buitenlandse
investeringen, van het Nederlandse
Ministerie van Economische Zaken en
van het Koninklijk Instituut voor de
Tropen. Ook ondernemers uit andere lan
den ontwikkelen plannen om in Indonesië
te investeren. Dat leidt tot concurrentie
met Nederlandse bedrijven. Op zijn beurt
moet Indonesië wedijveren met andere
landen in Azië om investeerders aan zich
te binden. Indonesië biedt voordelen
zoals een grote binnenlandse markt
waarop de koopkracht stijgt, stabiliteit,
een rijkdom aan grond stoffen, beschei
den lonen en een beroepsbevolking die
wil bijdragen aan het economisch succes
van het land. Door interviews met perso
nen uit het Indonesische en Nederlandse
bedrijfsleven krijgt de lezer antwoord op
vragen zoals: welke mogelijkheden zijn er
voor ondernemingen die in Indonesië wil
len investeren? Welke praktische proble
men kunnen zich voordoen, hoe los je die
(samen) op en welke nieuwe vooruitzich
ten ontstaan als de economie het goed
blijft doen? Inmiddels heeft het distributie
bedrijf Makro zijn derde vestiging geo
pend. De machinefabriek Stork is al sinds
1865 actief in Indonesië. Van de ruim 150
suikerfabrieken die Stork er bouwde, zijn
er ongeveer 70 nog in bedrijf. Stork levert
nu machines voor de voedingsmiddelen
industrie en voor de winning van steen
kool op Kalimantan. Machines van Stork
bedrukken ruim 60 procent van de
Indonesische katoen. Wellicht dat straks
in de fabrieken van Stork in Indonesië
machines worden gemaakt voor de enor
me Aziatische markt. Mann schrijft in het
voorwoord, dat het boek bestemd is voor
personen die niet in Indonesië hebben
gewoond. Ook voor degenen die daar
hun wortels wel hebben is het een inte
ressant boek, want het gaat over de eco
nomische ontwikkeling die Indonesië nu
doormaakt.
Henk Zomer
Indische advocaat staat u graag bij.
Ruim 15 jaar ervaring in de rechtspraktijk!
Algemene praktijk gericht op bedrijven en particulieren en
praktijk speciaal gericht op Indische Nederlanders
Bel of schrijf naar:
Mr. E.R. Schenkhuizen
Laan Copes van Cattenburch 137
2585 GA 's-Gravenhage
Tel. 070 - 346 91 36
door verzamelaar schilderijen uit
Ned.-lndië van o.a.
G.P. Adolfs, Frits Ohl,
P.A.J. Moojen, W. v.d. Does,
Jan Frank, H. van Velthuysen,
A. Breetvelt en anderen.
Tel. 01892-3492
43
