i
i
Max Rientsma
Wie kent niet de schilderijen van een sawah-landschap met op
de achtergrond een vulkaan of van een bloeiende flamboyant of
van lieftallige Balinese meisjes. Misschien hebt u er ook wel één
van aan de muur hangen. Het zijn romantische schilderijen die
gevoelens van heimwee oproepen. Vooral aan het begin van
deze eeuw was deze zogenaamde 'Mooi Indië'- schilderkunst
zeer populair. Maar de Indonesische schilderkunst heeft zich
verder ontwikkeld. In de jaren dertig ontstond een meer impres
sionistische en expressionistische stijl van schilderen. Het dage
lijkse leven van de gewone man werd het onderwerp waarop
schilders als Sudjojono en Hendra zich richtten. Van die pio
niers is wellicht Affandi het beroemdst geworden in het buiten
land.
Na de onafhankelijkheid werden zowel in Yogya als in Bandung
kunstacademies opgericht met elk een eigen karakter. Die in
Yogya is meer nationalistisch en maatschappelijk geëngageerd.
Die in Bandung meer abstract en op de moderne westerse
schilderkunst georiënteerd.
De belangstelling voor de Indonesische schilderkunst is groei
ende, vooral in Australië, de V.S. en Japan. In Nederland werd
vorig jaar een grote overzichtstentoonstelling gehouden in
Amsterdam (Moesson 15 mei 1993). Ook in Indonesië zelf
groeit de belangstelling voor de eigen hedendaagse schilder
kunst. Dat blijkt uit het groeiend aantal galerieën. Er is nog geen
nationaal museum voor moderne kunst, maar kunstenaars als
Affandi en Barli hebben een eigen particulier museum gebouwd,
waarin behalve permanente exposities van eigen werk, ook
ruimte wordt geboden aan wisselende exposities van jongere
collega's. Een bezoek aan het Affandi-museum in Yogya en het
Barli-museum in Bandung is alleszins de moeite waard. Maar
het loont zeker de moeite ook kennis te maken met de (nog)
minder bekende schilders.
Mier Komara, is één van de meest veelbelovende schilders van
de jongere generatie. Zijn werk is behalve in Indonesië ook in
Europa en Azië geëxposeerd. Hoewel hij geen opleiding heeft
gehad en pas op latere leeftijd is begonnen met schilderen,
heeft hij zich ontwikkeld tot een bijzonder eigenzinnig schilder,
die zich niet wil laten vangen in een bepaald hokje. De keuze
van de stijl van schilderen laat hij afhangen van het onderwerp.
In zijn veelzijdigheid blijkt ook zijn talent. Een uitzonderlijke
beheersing van de technieken paart hij aan originaliteit en cre
ativiteit. De invloed van de moderne westerse schilderkunst is
onmiskenbaar in zijn werk, maar de keuze van de onderwerpen
en de uitwerking ervan is typisch Indonesisch.
Bandung
Langs de Jalan Cipaganti staan fraaie huizen, die herinneren
aan Tempo doeloe'. We proberen ons af te sluiten voor het
lawaai van het drie rijen dik voortrazende moderne stadsver
keer. Bijna aan het eind van de straat slaan we rechtsaf. En
zoals zo vaak in Indonesische steden: van het ene op het ande
re moment kom je in een oase van rust. Daar in de Jalan Hegar
Asih II woont Mier Komara met zijn gezin. Zijn huis ligt een beet
je verscholen in een bocht van de straat. Hij doet zelf open en
even later zitten we in een hoek van het ruime vertrek dat dient
als permanente expositieruimte. Er is koffie en er staan
Sundanese lekkernijen. Zijn vrouw heeft zich bij ons gevoegd,
de kinderen komen een handje geven. Ze zijn een beetje verle
gen, maar de nieuwsgierigheid wint het. We voelen ons over
rompeld door de vriendelijkheid en oprechte warmte die deze
mensen uitstralen. Is het toeval dat Mier mij een stoel aanwees
waarop ik met m'n rug naar de schilderijen zit? Met hun natuur
lijke bescheidenheid geven ze ons het gevoel dat deze ontmoe
ting om ons plaats vindt. Tenslotte kan ik mijn nieuwsgierigheid
niet meer bedwingen en ik vraag of we nu zijn werk mogen zien.
Bij het binnenkomen heb ik al een snelle blik kunnen werpen op
de schilderijen. Het viel me meteen op dat ze nogal verschillen
in stijl. Toch vormen ze op een of andere manier een eenheid.
Eén schilderij hoort er duidelijk niet tussen. Ik herken het
meteen als een werk van Affandi. Het bewijst eens te meer de
kracht en de kwaliteit van het werk van Mier Komara, dat het
zich kan meten met dat van de grote meester. Maar ook wordt
meteen duidelijk hoe het werk van Mier Komara in al zijn ver
scheidenheid onmiskenbaar het resultaat is van de creativiteit
van één persoon.
Waar hebt u uw schildersopleiding gehad?
Ik ben autodidact. De meeste Indonesische schilders van mijn
generatie zijn opgeleid in Yogya of in Bandung. Daar werden in
1950 kunstacademies opgericht. Maar ik heb mezelf het vak
geleerd, net als de meeste van de vorige generatie. Affandi was
ook een autodidact!
Geen cursus?
Nee, alleen maar door te kijken naar het werk van anderen en
door veel te lezen en door het zelf te gaan doen. Ik houd ervan
mezelf dingen te leren met behulp van boeken.
Relief Borobudur 1992 (100 x 140 cm)
12
