Naar Poedjon
BSsl^ss
Deel 2
Vicky Kaulbach
Voorwoord
U zult begrepen hebben, dat wij eerst uit
de hemel op Bali neerstreken met Garuda,
voordat wij doorreisden naar Gilimanuk en
overstaken naar Oost-Java. Eerst komt
Bali, voordat Maja uit de verte Soekowidi
achter de datumgrens, lag ineens voor
onze neus. Dit gaf een enorme klap, zo'n
bewustzijnsverhoging zoals datje overvalt
als je vlak voor je plotseling een cobra ziet
liggen. Die momenten vergeet je nooit!
ledereen kent dat drama, dat zulk een
ravage aanrichtte in een iets-vermoedend
'paradijs' en dat vijf lange oorlogsjaren tot
gevolg had. Op die maandagochtend aan
het ontbijt keken wij elkaar versuft aan.
Oorlog? Ja, in Europa hadden de Nazi's
zag opdoemen. Maar er bestaat geen toe
val en daarom moest Hetty van der Kreeke alles veroverd, maar hier? Het werk wacht-
genoemd worden! In Florida behartigt zij al te. Het eerste beeld dat op straat ver-
jaren de belangen van de reizigers, boekt
vliegtickets, enz. Zij wist dat onze vurige
wens Indonesië te bezoeken, eindelijk na
45 jaren vervuld werd. Zij was zo attent
onze eerste verrukkelijke Indische rijsttafel
in het romantische hotel aan zee te bestel
len op Bali, eiland van dromen en demo
nen. Nu zetten wij het verhaal voort. Maja
gilde dus: 'Kijk de fabriekspijp van
Soerkowidi...Hier begonnen wij aan het
rijgen van de herinneringsreeks van Indië.
Banjoewangi - Soekowidi - Soerabaja -
Malang - Batoe - Badek - Poedjon - Solo -
Djokja zijn met elkaar verbonden als een
snoer van kralen aan de ketting van herin
neringen. En de sluithaak vormt altijd weer
de Tweede Wereldoorlog. Soekowidi is het
startpunt van veel reizen naar bovenge
noemde plaatsen. Historisch komt nu de
'kraal' Soerabaja aan de beurt, ledereen
herinnert zich precies het moment, dat hij
hoorde dat de oorlog was uitgebroken.
Voor mij gebeurde dat in Soerabaja op een
maandagochtend, 8 december 1942.
Naast de ontbijttafel van Buurman van
Vreede stond de radio aan voor het zeven
uur nieuws. In plaats van de gebruikelijke
nieuwslezer Garthoff kondigde de gouver
neur- generaal tot onze verbijstering de
oorlog tegen Japan aan. Dit naar aanlei
ding van de Japanse aanval op Pearl
Harbour. In de afgelopen nacht had die
plaats gevonden. Pearl Harbour ver weg
scheen, al fietsende naar kantoor, was een
contingent soldaten, legervoertuigen volg
den, die met geraas en getoeter het straat
gewoel beheersten. Op kantoor van Van
Swaay, waar ik werkte, probeerde het
Omdat Soeko aan Straat Bali lag, vond
Pap het raadzamer om zijn geliefde Mary
het binnenland in te sturen en zo reisden
Moes en Maja naar Nancy op Badek.
Pappie werd ingedeeld bij de Landstor-
mers en kreeg opdracht Soekowidi totaal
te vernietigen, mochten de Japanners op
Oost-Java landen. Hij werd verplicht een
groen uniform te dragen, maar schoenen
kreeg hij niet, zodat hij weigerde het
gevechtspak aan te trekken. Ook heeft hij
Soeko niet vernietigd. Zo vertrokken Moes
en Maja dan naar Badek, de onderneming
van de Kunemans in het binnenland bij
Kediri.
Zij namen de paperassen mee, al het zil
ver, de Leica, de oude papieren van de
familie. De slag bij Straat Bali in december
vertraagde wel de opmars, zodat de
Japanners niet op Oost-Java landden,
maar de strijd woedde snel voort.
Singapore viel 15 februari 1942.
Verduisterde steden. Rode Kruisposten
werden opgericht, lessen in wondbehande-
ling inderhaast gegeven.
Het baatte niet. Op Badek maakten Moes
en Maja het einde van het koloniale bewind
mee. Pappie hoorde het op Soeko. Op het
BPM-kantoor, waar ik sinds half december
werkte, werden alle dossiers in een gewel
dige, met bakstenen ommuurde ruimte ver
brand. Zondag 8 maart 1942 om 12 uur
precies was de capitulatie een feit. Met de
wapenstilstand kwam ook een einde aan
personeel de dag zo gewoon mogelijk door de Nederlands-Indische regering, G.G.
te komen, maar plotselinge vergaderingen,
gefluisterde gesprekken, haastige telefoon
gesprekken spraken duidelijk van agitatie
en angst. Op dat moment zaten Pap en
Moes op Soekowidi. Nancy en Jan met
beide meisjes zaten op Badek, waar Jan al
spoedig werd opgeroepen. Maja ging nog
op school in Bandoeng - een wijd ver
spreide familie. We kennen allen het ver
loop: als rajaps liepen de vernielende
Japanners over de eilanden heen. Hals
over kop reed Maja terug naar Soekowidi.
Van Starkenborgh Stachouwer en alle mili
tairen werden geïnterneerd, onder wie ook
Jan Kuneman, die ergens in het
Cheribonse was gelegerd.
Wat nu? Moes en Maja zaten bij Nancy en
de Kunemans op Badek. Pap verbleef
alleen op Soekowidi, dat hij niet aan de
willekeur van vijandelijke troepen wilde
overlaten. Gedurende de eerste drie
weken na de capitulatie bleef ik samen met
de twee dochters verborgen in de bijge
bouwen. We mochten niet vóór gezien
- 'S
De veerboot waarmee Vicky, Maya en Paul van Gilimanuk naar Ketapang bij Banyuwangi overstaken.
24
