PLANTEN UIT DE TROPEN
KOEMIS KOETJING KATTESNOR
ORTOSOPHON STAMINEUS
Familie: Labiatae Lipbloemachtigen
NETTY SELDER
Een heel bekende medicinale struik is de
Koemis Koetjing, ook wel Daoen
Remoedjoeng genoemd. Deze kruidige
plant die graag aan de waterkant groeit
komt in het wild voor en wordt veel
gekweekt in tuinen. Op Java en Sumatra
een veel voorkomende plant. Ze hoort
thuis in tropisch Azië. Het is een gemak
kelijke plant die weinig verzorging nodig
heeft en op alle soorten grond kan groei
en mits de grond voldoende vochtig is.
De rechtopstaande tot 11/2 meter hoge
plant kan door haar slappe stengels wat
plat gaan liggen. Het is te verhelpen door
haar steun te geven met behulp van
dunne bamboestokjes.
De vierkante stengels zijn bezet met don
zige haartjes. De bladeren staan kruisge
wijs tegenover elkaar. Ze zijn ovaal, rond
om grof gezaagd en van onderen bedekt
met zachte klierhaartjes, De onderste bla
deren aan de stengel zijn wigvormig. De
6 cm. lange bladeren zijn toegespitst met
paarsgekleurde randen en nerven. De
nervatuur is zeer apart. De zijnerven
komen onder een scherpe hoek uit de
hoofdnerf en lopen dan in een boog naar
de bladtop.
De bloemen staan in eindtrossen die
spits toelopen in de vorm van een pyra-
mide. De bloemkroon van de buisvormige
bloemen is vaak verschillend van grootte.
Ze zijn tweelippig, d.w.z. de vergroeidbla-
dige kroon is voorzien van een onder- en
bovenlip en dat komt doordat ze aan
weerszijden door twee diepe insnijdingen
is verdeeld. De bovenlip is opgericht en
wit, de onderlip is drie- of vierlobbig.
Lobbig wil zeggen dat het bloemblad
insnijdingen heeft die niet helemaal door
gaan. De onderlip is uitgehold en licht lila
van kleur.
Behalve witte bloemen is er ook een
soort met lilakleurige bloemen die voor
namelijk als sierplant wordt gekweeekt.
Iedere bloem heeft purperen schutblaad
jes. Schutblad of bracté is een gekleurd
blad dat vlakbij de bloem zit. De bloemen
hebben lange uitstekende meeldraden en
zijn stijl, als de snorharen van een kat.
Behalve bloemen die normaal opengaan
heeft de Koemis Koetjing kleinere bloe
men die gesloten blijven. Deze z.g. 'cleis-
togame' bloemen doen regelmatig aan
zelfbestuiving, gevolgd door vruchten en
zaden. Het vruchtbeginsel is vierdelig. De
vierdelige splitvruchtjes zijn kale langwer
pige nootjes die in de kelk rijpen.
De planten bloeien het hele jaar. Ze laten
zich gemakkelijk stekken en zijn ook door
zaad te vermeerderen.
Toepassing:
De plant bevat: saponieën, sapophonine,
glycoside, orthophonine, overvloedig kali
um, zouten, ureaum, organische zuren,
vluchtige olieën en bitterstoffen.
Koemis Koetjing is al eeuwenlang bekend
om zijn geneeskracht, vóór de 2e wereld
oorlog ook in Europa. Door de moderne
geneesmiddelen is de plant even in de
vergeethoek geraakt. Nu is ze weer volop
in gebruik. Op Java kennen ze sinds
mensenheugenis de geneeskrachtige
werking bij blaas- en nieraandoeningen.
De geneeskracht zit in de stengels, maar
vooral in de bladeren. Ze smaken bitter
en zoutig.
Blad en toppen worden tijdens de bloei,
liefst bij warm weer, geplukt. Het drogen
kan zowel in de zon als in de schaduw
gebeuren. Om de geur te ontwikkelen
worden de bladeren wel eens geroosterd.
Koemis Koetjing
Koemis Koetjing
De gedroogde bladeren worden gemalen
en men kan er een aftreksel van maken.
Als thee getrokken is het een middel bij
rheumatische ontsteking, suikerziekte en
bij ontsteking van de mannelijke
geslachtsorganen. Voorts kan deze thee
gebruikt worden bij nier- en galstenen en
bij jicht van de voet- en teengewrichten.
Regelmatig gebruik van de plant is cho
lesterol verlagend, bloeddruk verlagend
en licht krampwerend. Het is een pijnstil
lend middel bij Podagra, jicht van voet
en teengewricht gepaard gaande met
oedeem. (Oedeem is waterzucht, een
opeenhoping van vocht in weefsel,
lichaamsholten, gezicht, benen of han
den.)
Bij ontsteking van de galwegen en z.g.
schrompelnier werkt Koemis Koetjing ont-
stekingsremmend.
Behalve dat er uit de plant olie wordt
gewonnen kan men hoestdrank maken
door de bladeren te koken met Kaju
manis zoethout Glycyrrhiza glabra en
ketoembar Koreander Coriandrum
sativum plus goela aren suiker van de
arenpalm Arenga pinnata.
Een aftreksel van de plant met schors
van de Papaya Gantung (Carica papaya)
wordt ingenomen bij bloed in de urine. Dit
middel is urine- en galafdrijvend.
In Nederland is Ricnoson verkrijgbaar,
een medicijn gemaakt van Koemis
Koetjing.
41
