'C2-H5-OH en Sociale Geneeskunde'
door J.A. Stolk, huisarts
De chemische formule voor het spul, dat
velen van ons regelmatig drinken en zeer
weten te waarderen wordt aangegeven
door de letters en cijfers die hierboven
zijn neergeschreven. C2-H5-OH: alcohol
dus.
Bij alcoholgebruik moetje onderschei
den: de genieters, de drinkers en het
besoffen volk. Het gedrag van de dronk
aard is niet om aan te zien, maar ieder
een weet toch, dat teveel nooit goed is.
'Drank maakt meer stuk dan je lief is', is
het gezegde van vandaag en op de tele
visieschermen komen dan afschuwelijke
beelden van ongelukken op de weg ver
oorzaakt door bestuurders 'met een
glaasje op'. 'Vader niet meer', stond
onder het affiche van de alcoholbestrij
ders zo'n halve eeuw geleden. Veel eer
der nog waren deze leden van 'de blau
we knoop' actief, heel terecht overigens.
Wat had de werkeloze steuntrekker toen
voor keuze om zijn onmacht en verdriet
te vergeten dan de roes van de alcohol?
Het karige loon of het minimale steungeld
werd verzopen en het gezin liep in vod
den rond en had nauwelijks iets te eten.
Overmatig alcoholgebruik kan inderdaad
tot grote calamiteiten leiden: de doden en
gewonden en de mensen met blijvend
letsel door alcoholgebruik in het verkeer.
Maar ook de gebruiker wordt door een
teveel tenslotte een medisch probleem.
Wat doet alcohol in het lichaam?
Alcohol is een gif. Alcoholvergiftigingen -
meestal veroorzaakt door een chronisch
overmatig gebruik ervan - hebben ver
schrikkelijke gevolgen. Maagzweren en
maagbloedingen zijn de minst ernstige
gevolgen en kunnen verholpen worden
en genezen.
Een pancreatitis, een ontsteking van de
alvleesklier is alweer veel ernstiger. Deze
is zeer pijnlijk, kan een suikerziekte ver
oorzaken en kan levensbedreigend zijn.
Het zenuwstelsel van de mens is uiter
mate kwetsbaar voor alcohol. Zelfs mini
male hoeveelheden hebben directe con
sequenties.
Alcohol kan soms (helaas?) een troost
zijn. Het helpt vergeten, grondig verge
ten. Kleine beetjes alcohol zijn voldoende
om coördinatie- en evenwichtsstoornis
sen te veroorzaken, vooral bij bejaarden.
Bij consumptie van grote hoeveelheden
alcohol (en dit met enige regelmaat) kan
dit een polyneuropathie tot gevolg heb
ben. Ontstekingsverschijnselen in meer
dere zenuwbanen met uitval of overprik
keling van de zenuw.
Verlammingsverschijnselen of een symp
tomatologie, die op een epilepsie aanval
lijkt, zijn het gevolg. Hiervan genezen is
een langdurige, bijna onmogelijke zaak.
Veel ernstiger is de encefalopathie van
Wernicke. Een hersenontsteking die,
wanneer niet snel en adequaat behan
deld, de patiënt een gruwzame dood doet
sterven.
Een levercirrhose, een 'verstening' van
de lever is evenzo een levensbedreigen
de situatie. Chronisch alcoholgebruik kan
dit veroorzaken. De lever is functieloos
geworden. De patiënt krijgt een kanarie
gele huidkleur, heeft veel pijn en jeuk en
alleen een levertransplantatie kan red
ding brengen. Bij de levercirrhose legt de
patiënt tenslotte het loodje door een
leververgiftiging. De naam leververgifti
ging slaat nergens op, maar bedoeld
wordt dat de lever de giftige afvalstoffen
in ons lichaam niet meer kan ontgiften en
neutraliseren. Die afvalstoffen kunnen
komen uit het voedsel dat wij gebruiken,
uit de lucht, die wij inademen en uit de
dranken en drankjes, die wij zo graag ge
bruiken. Daaraan, aan die niet ontgifte
afvalstoffen, daar gaat de patiënt tenslot
te aan te gronde.
De suikerziekte, de diabetes, die je door
overmatig alcohol gebruik kunt oplopen is
berucht door de acute hypoglykemiën,
het acute suiker tekort, dat daarbij kan
optreden. De slaplip raakt het bewustzijn
kwijt en wanneer de patiënt niet tijdig
voorzien wordt van suiker zal hij of zij
snel hemelen, zoals mijn Brabantse
vrienden dat zo treffend kunnen uitdruk
ken. Jaarlijkse carnavalvieringen, maken
hen kenners bij uitstek.
Je moet er niet aan denken, dat je in zo'n
situatie van een acuut suikertekort achter
het stuur van de auto zit en met de toe
gestane maximumsnelheid over de weg
zoeft. Er is best nog meer narigheid te
vertellen over de gevolgen van het over
matig alcohol gebruik. Soedah, laat
maar, tot hier maar, ja?
Maar over één zaak wil ik nog wat meer
vertellen, dat gaat over het alles grondig
kunnen vergeten in en door een alcohol
roes. Het syndroom van Korsakow noemt
de psychiater dat grondige vergeten van
de pathologische drinker. Dit syndroom is
onderdeel van de cerebrale beri-beri, ook
wel de ziekte van Wernicke genoemd en
zoals eerder vermeld is dit ook het
gevolg van een alcoholvergiftiging. De
Korsakow zou ook wel een alcohol-
dementie kunnen worden genoemd. Er
zijn wat overeenkomsten met de ouder-
domsdementie, het Alzheimer syndroom,
de dementia praecox, de vroege demen
tie, zoals die kan optreden bij de lijder
aan schizofrenie.
Typisch voor het Korsakowsyndroom is
het zogenaamde confabuleren. Con-
fabuleren wil zoveel zeggen als het
samenvoegen, het samenweven van
valse mededelingen. 'Kouten' zou de let
terlijke en milde vertaling kunnen zijn van
dit fenomeen. Het is in elk geval niet lie
gen, het zijn bijna verzinsels. Het is het
vertellen van gefantaseerde verhalen.
Romanschrijvers doen dit en zij kunnen
niet anders, het verhaal moet op die
wijze worden verteld. Kwalijker is de
inhoud van schrijfsels van de pen van
lichtelijk geflipte essayisten en pseudo-
filosofen. Quasi-wetenschappelijk van
inhoud en strekking, zeer persoonlijk van
mening en daarom vrijblijvende priet
praat. Ook in de politiek weet men daar
weg mee.
Confabuleren doen wij allen wel eens
een keer. Om ons uit een netelige situ
atie te praten, of we vertellen verhalen
om goed macho over te komen.
Bij de Korsakow-patiënt gebeurt het con
fabuleren op een typische manier. In het
geheugen van de patiënt zijn hiaten
gevallen. Begin en einde van een
gebeurtenis kan hij of zij nog wel herinne
ren, maar datgene er tussenin is weg,
foetsie, gelap, donkerte dus.
In het verhaal is een hiaat gevallen. Dat
ontbrekende deel wordt opgevuld met
gebeurtenissen en voorbije zaken, die
niets van doen hebben met het te vertel
len verhaal. Verwarrend en onbegrijpelijk
voor de toehoorder. Maar nogal eens een
keer kan het een smakelijke vertelling
worden, die met veel gevoel voor detail
door de confabulant wordt opgedist.
Alcohol is een gif. Dat weten wij nu heel
goed! Toch blijft het merkwaardig, dat
alcoholgebruik vaak heeft geleid tot het
schrijven van magistraal proza of prachti
ge poëzie. Van Lin Bo, de poëet uit
China uit de achtste eeuw A.D. tot aan
Dylan Thomas uit de twintigste eeuw,
35
