De verzwegef
G. Servaas
I TTst
Politiek compromis
Ook ons bataljon (3-11 R.I., 3e bataljon
van het Elfde regiment infanterie) werd
voor de tweede politionele actie ingezet
nadat het kort vóór de aanvang ervan
werd ingescheept om van Makkassar
naar Cheribon te worden getranspor
teerd. Het bataljon werd ingedeeld bij de
W-brigade bestaande uit 5 bataljons, die
in twee colonnes vanuit het zuidwesten,
vanuit de regio Banjoemas-Poerwokerto
moesten doorstoten naar het hart van de
Republiek. De eerste colonne langs het
zuiden richting Djocjakarta, de tweede via
het dal van de Serajoerivier naar
Bandjarnegara en Wonosobo. Een kort
verslag hoe het 3-11 R.l. verging: 'De
tweede colonne van de W-brigade ging
het minder voor de wind. Deze viel iets
noordelijker, ter hoogte van Bandjane-
gara, het Republikeins gebied binnen,
stuitte daarbij op enkele bataljons van de
Siliwangi-divisie, die via het smalle dal
van de Serajoe naar het westen wilde uit
breken. Tussen Bandjarnegara en
Wonosobo raakte de spits van de
Nederlandse colonne, die gevormd werd
door 3-11 R.l., verwikkeld in hevige
gevechten met deze Siliwangi-troepen.
Aan het einde van de eerste actiedag
was duidelijk dat 3-11 R.l. er niet door
kwam. De volgende ochtend zette de
Nederlandse legerleiding daarom in deze
sector de luchtmacht in, die de
Republikeinse stellingen zwaar onder
vuur nam. Dat, en het feit dat de
Siliwangi-bataljons zich uit het gevecht
wensten los te maken om aan hun sluip
tocht naar het westen te kunnen begin
nen, stelde 3-11 R.l. in staat op 20 decem
ber toch nog Wonosobo te bereiken.
De moeite die 3-11 R.l. de dag tevoren
had gehad om een paar kilometers ter
rein te winnen, paste intussen al hele
maal in het beeld van deze tweede poli
tionele actie; bijna overal was de tegen
stand zo hevig of waren de wegen zo
onbegaanbaar, dat de actie - ondanks het
succes van de aanval op Djocja - vele
malen moeizamer verliep dan de vorige.
En aanhoudend moesten de toch al niet
zo optimistische operatieplannen van het
Nederlandse hoofdkwartier worden aan
gepast aan nieuwe tegenslagen.
Zo eclatant als het militaire succes was
zo faliekant mis was het politieke optre
den van Nederland. De 'goedwillende
elementen' bleken in de republiek niet
beschikbaar; de Federalisten in Indonesië
schortten hun samenwerking met
Nederland op. De TNI (Tentara Nasional
Indonesia het Indonesische leger) was
ondergedoken en begon opnieuw een
guerillaoorlog. We waren nergens meer
veilig. Soeharto, de huidige president,
voerde met zijn groep een overval uit op
Djocjakarta en werd daaruit wel verdre
ven, maar met moeite. Er sneuvelden in
de maanden na de tweede politionele
actie tien keer zoveel Nederlandse militai
ren als tijdens de actie. Veel meer
patrouille- en wachtlopen, meer overval
len, maar de Nederlandse politici wekken
nog illusies. Officieel zeggen ze: 'De
Republiek heeft opgehouden te bestaan.'
En dan tot onze stomme verbazing moet
de Republikeinse hoofdstad worden ont
ruimd en de Republikeinse regering
bestaat plotseling weer. De terugtocht uit
Djocja was militair gezien onnodig en
alleen te wijten aan politieke krachten.
Wij als militairen waren hierdoor down en
gedeprimeerd. Wij begrepen dat het poli
tiek mis was, maar niet welke politiek. In
ieder geval mocht Soekarno c.s. terug
naar Djocjakarta, waar tijdelijk een mini
staatje ontstond. De Nederlandse militai
ren voelden zich terecht bedrogen door
hun regering. Waarvoor hadden wij moe
ten vechten, moeten doden, doodsang
sten uitstaan en kameraden zien sneuve
len?
Het was evident: de Nederlandse politiek
was in alle opzichten fout. Fout was de
keuze van het tijdstip van de 2e politione
le actie, enkele maanden nadat de repu
bliek getoond had een communistische
opstand te kunnen onderdrukken, het
geen vooral de V S. zeer apprecieerde.
Fout was het idee dat men tegen de
Veiligheidsraad in kon gaan. Fout was de
veronderstelling dat de V.S. zijn trouwe
bondgenoot Nederland zou steunen. Fout
was ook de veronderstelling dat de V.S.
haar Marshallhulp Nederland niet zou
onthouden ondanks dreigementen daar
toe. Fout was het verwaarlozen van de
reacties in India, Pakistan, Ceylon, Birma,
de andere Aziatische landen, die hun
vliegvelden voor Nederlands verkeer,
waaronder de KLM sloten. Fout was de
verwachting dat de federalisten wel met
Nederland zouden blijven samenwerken.
Dan kan men zeggen: ieder mens is ver
antwoordelijk voor zijn eigen daden. Dat
is waar, maar als je als regering kans ziet
om met verkrachting van de grondwet
een constructie schept waardoor je hon
derdtwintigduizend jonge soldaten naar
de andere kant van de wereld stuurt moet
je niet verbaasd zijn dat er rare dingen
gebeuren. Zeker niet, als je daar aange
komen, door dezelfde regering wordt ver
raden. Als er dan een kameraad op
wacht of tijdens een patrouille sneuvelt
kan een mens een onmenselijk wezen
worden.
Het 'bevel is bevel' dat in een andere taal
nog harder klinkt, mocht dan wel gelden
in het kazerneleger: groetplicht, exercitie,
drill e.d. kazernerituelen zijn inderdaad te
rangschikken onder gehoorzaamheids
training, zoals vroeger ook gold dat je je
neus snoot als je vader zei: 'Snuit je
neus' of in de hoek ging staan als de
onderwijzer zei: 'Ga in de hoek staan' en
als de sergeant zei: 'Poets je schoenen',
dan poetste je je schoenen. Maar dit idee
van 'bevel is bevel' is ontstaan uit het feit
dat dit het zichtbare deel is van het leger.
Onder gevechtsomstandigheden is er
echter geen sprake van alleen 'bevel is
28
