Indonesische kunst en kunstnijverheid
'Auctioneers
r L E RUM
Kijkdagen: 24, 26 - 28 mei 1995 van 10.00 -16.00 uur
Westeinde 12 Postbus 345 2501 CH 's-Gravenhage Tel. 070-35601 65 Fax 070-356 1282
Beethovenstraat 89 1077 HS Amsterdam Tel. 020 - 6 71 81 21 Fax 020 - 671 1021
Veiling Nr. 100 op maandag 29 mei, 10.30 uur 1995 in 's-Gravenhage
GEZIEN door C.A. Heshusius
Moeder Dao de schildpadgelijkende.
Een kinematografische verbeelding
van Nederlands-lndië 1912-1933.
Begin april 1995 heb ik - en diverse
Moesson oud-gasten - genoten van een
filmdocumentaire over het oude
Nederlands-lndië, in het Filmhuis aan het
Spui in Den Haag. Het waren fragmenten
uit documentaires die professioneel
gemaakt zijn omstreeks het einde van de
vorige en het begin van deze eeuw,
althans vóór 1918. De beelden, die zeer
veel onderwerpen besloegen (te veel om
op te noemen) waren uitmuntend van
kwaliteit; ook de keuze was bijzonder
goed. Het waren allemaal stukken uit
oude zogenoemde nitraatfilms die toen
nog brandbaar waren.
Het zou te wensen zijn dat deze waarlijk
grootse collectie nog vele malen vertoond
zou kunnen worden. De aanwezigen wa
ren dan ook diep onder de indruk. Zelfs
de ouderen onder hen moesten goed in
hun geheugen teruggaan om te beseffen
wat die beelden voorstelden. Bij elkaar
zittend kwamen zij er toch wel uit en zei
den hardop wat ze dachten wat het was.
Het was - uiteraard - een stomme film.
Men had wat geluiden naderhand inge
last, bijvoorbeeld klaterend water, een
stoomtrein, wagens, geluiden van dieren,
donder, regen, enz. Verder werd - geheel
los en niet in verband met de beelden -
een verhaal/legende voorgelezen over
een duif Dao. Deze tekst klopte niet met
het geheel, was compleet nietszeggend
en stoorde hier en daar zelfs geducht.
Degene die de ingesproken tekst van die
duif heeft in laten voegen heeft er waar
schijnlijk niets van begrepen.
Een weldaad was dat er - gelukkig - geen
kwaadaardige teksten van nieuwlichters
de film kwamen verknoeien. Zo in de
geest van 'uitbuiters van die arme
Inlanders' enz. Dat soort teksten horen er
ook niet in thuis. Niet alle beelden waren
opgewekt, want er werd ook wat van
armoe en menselijke ellende gebracht in
de beelden. Zo was het ook, gelukkig
was er geen vervelend commentaar.
Houden zo!
De regisseur van de film was helaas niet
aanwezig. Het publiek mocht na afloop
commentaar geven. Al dit commentaar
kwam bijna gelijkluidend neer op het vol
gende. Wat is het toch doodzonde dat bij
de beelden geen enkele daarop betrek
king hebbende uitleg werd gegeven.
Slechts die enkele ouderen die in de
tempo-doeloe sfeer er iets van herken
den, of door studie en veel doornemen
van literatuur e.d., oude foto's enz. zich
jarenlang hadden ingewerkt in het oude
Nederlands-lndië, hebben alles - soms
zelfs met moeite - herkend en kunnen
zeggen wat het voorstelde.
Gevreesd werd - terecht - dat als er geen
spreekteksten of iets anders ingevoegd
zouden worden, de film na een kort aan
tal jaren volkomen onbegrijpelijk en ook
ontoegankelijk zal worden.
Een paar aanwezige organisatoren zei
den dat elk toegevoegd uitleggend com
mentaar toch ontoereikend zou zijn
omdat er dan te veel uitgelegd zou moe
ten worden. De aanwezige ouderen
waren het er niet mee eens. Het hoeven
geen ellenlange verhalen te zijn. Kort
commentaar, mits goed doordacht zal
voldoende zijn.
Enkelen (waaronder C.A. Heshusius en
Lilian Ducelle) verklaarden geen bezwaar
te hebben eventueel en desgevraagd,
mee te willen werken om deze waarlijk
geweldige filmbeelden ook in de toe
komst middels verklarende tekst, toegan
kelijk te maken voor de komende genera
ties. Opdat de nu nog aanwezige experti
se niet door onachtzaamheid verloren zal
gaan. O
Waarbij werk van A.J. l.e Mayeur De Merprés, IV.G. Hofeer, E. Dezentjé, E. Eland, Basoeki Abdullah, IV. Dooijewaard,
G.P. Adolfs, R. Bonnet en Ida Bogus Made Widja. Catalogus verkrijgbaar voor f25,-excl. verzendkosten.
30
