PLANTEN UIT DE TROPEN
a
Murraya Paniculate
DOOR NETTY SELDER
O
Kemuning Murraya
Familie: Rutaceae Wijnruitachtigen
De Rutaceae waartoe ook de citrusvruch
ten behoren zoals de citroen, sinaasap
pel, grapefruit en mandarijn, telt 1500
soorten. De meeste daarvan groeien in
tropische gebieden en zijn veelal bomen
en struiken. Kenmerkend voor deze
Rutaceae zijn de olieklieren in de blade
ren en andere delen van de plant; ze ver
tonen meestal doorschijnende stippen in
de bladeren.
De Murraya paniculata (paniculata bete
kent pluimdragend) heet in Indonesië
Kemuning en dat wil zeggen: boom
met geel hard hout.
Langs de kuststreken van
Oost-Java groeien veel
Kemuningplanten. In de ber
gen zal men haar nauwe
lijks vinden. Zo zag ik ver
leden jaar in een grote
kampong nabij Kalibaru
op diverse voorgalerijtjes
grote potten met prachti
ge Kemuningstruikjes,
keurig gesnoeid met vuur
rode vruchtjes in de vorm
van tjitjak-eitjes aan de
planten.
Tjitjaks zijn een kleine soort
nuttige hagedisjes die
's avonds tegen de wanden van
de kamers kruipen, op jacht naar
allerlei insecten. Kemuningplanten
kunnen ook groeien als haagplant ter
afscheiding van tuinen. Het duurt wel
lang want het is een trage groeier, maar
met veel geduld kan men in tropische lan
den een goedkope en mooie haag krij
gen. Men neemt dan gezonde vingerdik
ke takken van dertig tot vijftig centimeter
lang, die men meteen op de plaats waar
de heg moet komen, plant. Als het niet
regent begiet men de planten regelmatig
en bemest ze ook. Als de stekken plusmi
nus één meter hoog zijn moet er
gesnoeid worden. Zo worden er zijscheu
ten gevormd en ontstaat er een dichte
haag. leder jaar moet de haag gesnoeid
worden om de gewenste hoogte te
behouden. Als de Kemuning ongehinderd
door kan groeien kan het een boom wor
den die een hoogte van vijf meter kan
bereiken.
Door middel van zaaien kunnen heel
gemakkelijk nieuwe planten worden ver
kregen. Bijzonder is dat op een
Murrayastam citroenstekken geënt kun
nen worden,
ze
Kemuning, circa 6 jaar oud
behoren immers tot dezelfde familie. Het
hout is zeer hard en de grijze schors
draagt dunne ronde groene twijgen. De
takken worden bij het ouder worden grijs.
De samengestelde oneven gevederde
donkergroene bladeren zijn glimmend en
leerachtig. Aan ieder takje zitten twee tot
acht blaadjes die plusminus tweeëneen-
halve centimeter lang en één tot tweeën-
eenhalve centimeter breed kunnen wor
den. Verder zijn de ovale bladeren gaaf-
randig, een beetje scheef aan de voet, en
eindigen in en punt.
De schattige spierwitte geurende bloe
men staan in kleine trosjes. De geur is
's avonds en 's nachts het sterkst; sommi
ge mensen krijgen er hoofdpijn van. De
bloempjes zijn één tot tweeëneenhalve
centimeter breed en hebben vijf tweeën
eenhalve centimeter lange kroonbladen.
De struiken kunnen plotseling gaan bloei
en na fikse nachtelijke buien waarbij de
temperatuur flink daalt, 's Morgens vroeg
bij het betreden van de tuin komen de
zoete geuren je tegemoet.
Er zijn planten die reeds bloeien als ze
amper zeven centimeter groot zijn en
weer andere bloeien niet of nauwelijks.
De bloemen worden bestoven door
nachtvlinders. Het vruchtbeginsel is
enkelvoudig. Het rode vlezige zachte
besje heeft één of twee zaden en is
anderhalve centimeter groot. Hoe rijper
de vrucht hoe dieper rood de kleur en
zoeter van smaak. Het hout van de wor
tels wordt gebruikt voor handvaten van
krissen. Van de oude boomschors wor
den kistjes gemaakt. De bladeren én de
olie die uit de gebrande bast wordt
gewonnen zijn beiden geneeskrachtig.
Olie uit de gebrande bast is een middel
tegen kiespijn.
De bladeren leveren een grond
stof voor jamu's (geneesmiddel)
o.a. tegen venerische ziekten
en tegen vetzucht. Tegen
vetzucht wordt een smerig
drankje gemaakt wat op
de nuchtere maag moet
worden opgedronken.
De planten zijn in
Nederland bij de bloe
mist te koop. Ze worden
verkocht als groene sier
planten. Het gekke is dat
deze planten nauwelijks
of helemaal geen bloe
men krijgen, terwijl ik een
zaaiplantje heb dat reeds
bloeide toen het enkele cen
timeters groot was.
Het zijn makkelijke planten die
de hele zomer buiten kunnen
staan, 's Winters staan de planten
hier in de warme huiskamer. Wel
oppassen voor dopluis waar de planten
gevoelig voor zijn. Kijk de planten na ook
op de takjes en besproei ze iedere dag.
Zaaien gaat heel goed en gemakkelijk
volgens de gewenste methode die al zo
vaak beschreven is.
Literatuur
Tanaman Hias yang berbunga
Leerboek der planten van Ned.-lndië
25
