Angstige dagen
na de Japanse capitulatie (slot)
door A.L. Orth
De Japanse schildwachten bleven rustig
werkloos toezien en hielden zich strikt
aan hun opdracht tot bewaking van de
overgang. Ik heb nog gezien, dat een
pemoeda uit een boom werd geschoten
en dat iemand door pemoeda's werd
overgebracht naar het huis tegenover dat
van Van Dort. Aangezien ik toch niets
kon doen - ik beschikte nog steeds niet
over een wapen, ben ik - na de jongelui
te hebben geadviseerd snel te verdwijnen
met het oog op de spoedig te verwachten
komst van de Britse troepen - toen al heel
spoedig terug gefietst naar het D.L.O.,
waar inmiddels kapitein Vrijbrug was
gearriveerd. Helaas kon ik hem niet
vergezellen, het kantoor moest bemand
blijven. Kapitein Vrijburg is toen met
zal dan medio november geweest zijn
waren de Britten met de Indonesiërs
overeengekomen, dat de spoorbaan de
grens zou zijn, ten noorden waarvan
geen pemoeda's mochten komen. Bij alle
spoorwegovergangen werden Japanse
schildwachten geplaatst. Enkele grote
gebouwen in Zuid zoals Savoy Hotel
Homan en het Preanger Hotel bleven
bewoond door evacués en Britse en
Nederlandse officials, die werden
bewaakt door Britse troepen.
In de regio Bandoeng is mij slechts één
geval bekend, waarbij tegelijkertijd een
grote groep mensen werd gekidnapt en
later vermoord. Ik doel hier op de
Bronbeekmoorden. Reeds vanaf eind
november '45 hadden ons bij het D L.O.
bleek toen reeds te laat te zijn. Men kon
slechts de lijken opgraven van de vijfen
twintig ontvoerde personen. Het deed mij
veel verdriet, dat onder hen vier jongens
bleken te zijn, die samen met mij in het
jongenskamp geïnterneerd waren
geweest; Kirkove, Cremer en de broers
Dieker. Als ik me wel herinner, bevond
zich één vrouw onder de slachtoffers.
Allen waren aan de handen gebonden en
gedood door een houw in de nek. De
bekende fotograaf Joop Thiessen - broer
van de Pinkster-evangelist van die naam
- heeft toen een uitgebreide fotoserie van
de opgraving gemaakt en van de situatie,
waarin de slachtoffers waren. Joop vertel
de mij toen, dat hij zou zorgen dat via zijn
connecties in Amerika de foto's geplaatst
Huizen aan de Potgieterweg in Bandoeng
mejuffrouw Van Dort naar haar huis
gegaan, de dochter des huizes bleek zich
onder het plafond verborgen te hebben
gehouden en kon worden gered. Als ik
mij goed herinner, is toen ook mevrouw
Van Dort gered. De andere bewoners van
het huis en van het paviljoen, op mejuf
frouw Van Dort en haar verloofde na,
waren weggevoerd.1)
Kort na de evacuatie van Oosteinde, dat
berichten bereikt, dat de bewoners van
Indisch Bronbeek, dat voornamelijk werd
bewoond door gepensioneerde KNlL-sol-
daten en hun gezinnen, in totaal circa
vijfentwintig mensen, door pemoeda's
werden ontvoerd. Dit kon gebeuren
ondanks de Brits-Indische wacht in het
nabijgelegen Juliana Ziekenhuis. Na vele
vergeefse verzoeken werd eindelijk,
medio december '45, kapitein Vrijburg
toegestaan er heen te gaan, maar het
zouden worden in het blad Life. Zo wilde
hij de praktijken van de extremisten aan
de kaak stellen. Het is mij niet bekend of
hij in zijn voornemen is geslaagd.2)
Noord-Bandoeng was uiteraard veel te
groot om doelmatig te worden beschermd
door een handjevol Britse troepen. Vooral
het uiterste noorden, waar de Europese
wijken grensden aan de kampongs, van
waaruit de pemoeda's ongemerkt konden
37
