BRIEVEN
OVER...
Iz
De inhoud van ingezonden brieven
valt buiten de verantwoordelijkheid
van de redactie.
Indische klok
Australiërs op Java (3)
Australiërs op Java (4)
Honden en inlanders (5)
Honden en inlanders (slot)
Omdat bij het monument in Den Haag
alle landaarden uit Indië worden herdacht
is de zogenaaamde 'Indische klok' volko
men misplaatst en ik bedoel nu niet de
ligging. Dit soort klok is de vereenzelvi
ging van de christelijke kerk of begraaf
plaats. Er had öf een Tong Tong moeten
komen staan, in een aan vier zijden open
pendopo, öf niets. Ons monument
spreekt voor zichzelf en heeft geen
behoefte aan geluid.
Johan van Leer, Santa Monica, Californië
In uw rubriek 'Brieven over' in Moesson
van september 1995 vraagt mevrouw
A.E. de Jong uit Apeldoorn of er iemand
is die kan vertellen over Australiërs op
Java in 1941De volgende gebeurtenis
herinner ik me nog goed, maar vooraf
een uitleg over de situatie waarin wij een
Australisch militair ontmoetten.
Het was in de tijd dat de Jappen iedere
dag Tandjong Perak bombardeerden; het
was öf het vliegveld, waar we vlakbij
woonden, öf de haven, waarschijnlijk
afhankelijk van de bewolking, 's Morgens
was er luchtalarm, maar dan gebeurde er
verder niets. Vermoedelijk werd verkend
waar ze later zouden bombarderen. Wij
woonden aan Tandjong Perak Boulevard.
Vóór het huis, langs de weg liep een
brede slokan en voor toegang naar de
huizen lagen daar platen van gewapend
beton over. Mijn vader had houten vlon
ders laten maken en die werden onder
die bruggetjes gelegd (zie tekening). Bij
luchtalarm holden we met kussens naar
de slokan, om het verblijf daar wat com
fortabeler te maken.
Nu komen de Australiërs in het verhaal.
Tijdens een luchtalarm stopte een colon
ne Australische wagens onder de bomen
langs de weg, dit om niet door de Jappen
gezien te worden. Bij ons bruggetje stop
te een tankauto met benzine. De
chauffeur had ons ontdekt, ging op zijn
hurken aan de rand van de slokan zitten
en vertelde ons dat wij het helemaal ver
keerd deden, want bij een bominslag
dicht in de buurt kon de gewapend-
betonplaat eraf schuiven en dan zouden
we geplet worden. Mijn vader moest hem
ergens wel gelijk geven, maar had op dat
moment geen alternatief dus bleven we
waar we waren. Pa heeft de Australiër
wel verzocht om de tankauto aan de
andere kant van de weg te parkeren,
want bij onverhoopt lek raken van de
tank zou de benzine in 'onze' slokan stro
men, met alle desastreuze gevolgen van
dien. De Australiër zag het gevaar ook en
heeft zijn wagen toen verplaatst naar de
overkant.
Henny Eikerioord-Hijna, Heinenoord
Mevrouw A.E. de Jong vraagt zich af:
'Hé, waren er Australiërs op Java? Wie
weet er ook van?' Wat Australiërs betreft,
heb ik het volgende meegemaakt. Mijn
ouders hadden op de helling van de
Salak boven Buitenzorg een huis laten
bouwen 'voor later'. Naar dat huis waren
we gegaan toen de oorlog met Japan uit
brak. We zouden daar veilig zijn. Begin
maart 1942 kwam er kabar angin dat er
Japanners in aantocht waren naar ons
toe over een heel kleine binnenweg. Mijn
zus en een ander meisje, dat bij ons was
ondergebracht, werden onmiddellijk
hogerop de goenoeng ingestuurd, naar
een kina-bos waar een klein hutje was.
Zij moesten daar blijven tot die griezelige
Jappen weer weg zouden zijn. Over een
balustrade konden wij over een weg kij
ken waarover de Japanners zouden
komen. Ze kwamen inderdaad en wij
maakten ons zo klein mogelijk. Maar op
een gegeven moment zei mijn moeder
dat het geen Jappen waren. Maar wat die
sloffende troep dan wel was, konden we
niet zien. De militairen, dat was toen wel
duidelijk, kwamen onze kant op en kwa
men naar ons huis. Het bleken
Australische militairen te zijn, die zich
moesten melden bij de Jappen bij een
theeonderneming in de buurt van
Tjigombong. En ons huis lag aan die bin
nenweg. Ze waren vuil, ze waren moe,
ze hadden dorst en moesten nog een
heel eind lopen. Ze waren blij even te
kunnen uitrusten bij Hollanders. Na een
rusttijd gingen ze weer verder. Mijn broer
en ik vonden daarna weggegooide muni
tie, maar dat mochten wij niet bewaren
van mijn moeder, helaas. Er zijn dus echt
wel Australische militairen op Java
geweest.
H.J. Horn, Bergen (N.H.)
In die tijd was ik leerling van de HBS in
Bandoeng. Iedere week kregen we in het
zwembad 'Het Centrum' gelegen naast
het gebouw van de HBS zwemlessen van
de gymnastiekleraren Van der Linden en
Dobbinga. Op zekere dag was bij de
ingang van het zwembad een bordje
geplaatst met de mededeling: 'Verboden
voor inlanders'.
De inheemse leerlingen hebben toen
geweigerd het zwembad te betreden.
Tegenover dr. W.F. Gisolf, directeur van
de HBS, hebben twee vertegenwoordi
gers van Spes Patriae, de vereniging van
inheemse leerlingen hun standpunt ver
dedigd. Door tussenkomst van dr. Gisolf
heeft de directie van het zwembad het
gehate bordje verwijderd. Het incident
was hiermee uit de wereld en de inheem
se leerlingen konden weer met hun
Nederlandse klasgenoten de zwemles
sen volgen. Ook hier was er niemand
aanwezig geweest, die het gehate plank
op de foto heeft vastgelegd.
Terwijl het geval van 'Tjikini' volgens de
heer Loderichs op fantasie zou berusten
door afwezigheid van een gemaakte foto,
berust het geval van 'Het Centrum' wel
degelijk op waarheid. Dit is vastgelegd in
interviews van Brig. gen. b.d. der artillerie
dr. B. Bouman met twee voormalige
leden van Spes Patriae: It.gen. b.d. van
de TNI R. Didi Kartasasmita (KMA Breda)
en It.gen. b.d. van de TNI R. Alibasjah
Satari (KMA Bandoeng). Deze zijn te
lezen in de dissertatie van dr. B. Bouman
Van driekleur tot Rood-Wit. De Indonesi
sche officieren uit het KNIL 1900-1950.
R.R. Kusuma Subrata, Euthal (Zwitserland)
Naar aanleiding van de borden-affaire
het volgende. Ik behoor tot de lezers die
het niet prettig vinden om herinnerd te
worden aan negatieve situaties uit de
koloniale periode. Maar... wat waar is,
is waar, die borden bestonden. De kolo
niale periode was nu eenmaal geen fris
se periode. Doch de beoordeling moet
geschieden door de optiek van toen.
Vele Nederlanders en Indische
Gewapend betonplaat
4
