Spotprenten over de koloniale tijd
de eigenlijke inspiratiebron van deze
publicatie vormt, en die nog steeds een
representatieve functie heeft, bij het
grote publiek weinig bekend.
De Indische zaal was het geschenk van
de bevolking van Indië bij het huwelijk
van koningin Wilhelmina en prins
Hendrik. In deze zaal met prachtig hout
snijwerk is een aantal huldeblijken
(persembalan) van Indonesische vorsten
permanent tentoongesteld. Het zijn waar
devolle voorwerpen, niet alleen omdat de
materialen waaruit ze zijn vervaardigd
kostbaar zijn, maar ook vanwege hun
historische en culturele betekenis. Ze
werden geschonken bij inhuldiging, rege
ringsjubileum, huwelijk of geboorte van
leden van het Huis Oranje-Nassau, en
vormen een herinnering aan de vriend
schapsbanden met diverse Indonesische
vorsten.
In een ten geleide schetst Ide Anak
Agung Gde Agung, vorst van Giangar,
Bali, een treffend beeld van de histori
sche banden van het Koninklijk Huis met
de Indonesische vorsten. Deze banden
hadden een beginpunt in februari 1597,
toen de schepen van Cornelis de
Houtman op terugreis naar Nederland
Bali aandeden en schipper Lintgens een
bezoek bracht aan de vorst van Gelgel,
dat een gemoedelijk verloop had.
'Holland en Bali zullen één zijn' schreef
deze vorst in 1601 zelfs aan Prins
Maurits. Bij belangrijke gebeurtenissen in
het Oranjehuis hielden Balische vorsten
offer- en dankfeesten. In 1601 bezocht
een gezantschap van Sultan Ala'Udin
Ri'ayat Shah van Aceh Nederland met
geschenken voor Prins Maurits.
In de contracten, die de Indonesische
zelfbestuurders in de 19e en 20e eeuw
met de Nederlands-Indische regering
sloten, werd de band met het Koninklijk
Huis uitdrukkelijk vermeld. Hoewel er
met de souvereiniteitsoverdracht aan
deze staatkundige relatie een einde
kwam, is er tot op heden een per
soonlijke vriendschapsband blijven
bestaan tussen het Oranjehuis en
verschillende Indonesische vorstenho
ven, zoals met name tot uitdrukking
kwam bij de bezoeken van Koningin
Juliana en Prins Bernhard aan Indonesië
in 1971 en 1982, en recent bij het staats
bezoek van koningin Beatrix en Prins
Claus.
Krissen en andere statiewapens, die
vaak heilige voorwerpen (pusaka) waren,
behoren tot de oudste en meest voorko
mende geschenken. Daarnaast ook sirih-
stellen, weefsels, sieraden, zilverwerk en
houtsnijwerk. De schrijfster wijst erop,
dat de diepere zin van de aard en sym
boliek van deze koninklijke geschenken
gezien moet worden tegen de achter
grond van de als mystiek gevoelde band
met Sri Baginda Maharaja, van wie men
heil verwachtte, verheven boven elke
politieke en koloniale verhouding.
Op deze wijze betuigde Susuhunan Paku
Buwono X hormat door de aanbieding
van gouden krissen en gouden replica
van de regalia aan koningin Wilhelmina.
Ook van andere vorsten, zoals sultan
Hamengku Buwono VIII en Pakoe Alam
VII van Yogyakarta, Mangkunegoro VII
van Surakarta, de sultans van Siak, Deli,
Serdang, Langkat en Asahan (Sumatra),
de sultans van Pontianak, Kutai en
Bulungan (Borneo), de sultans van
Ternate en Sumbawa en Balische vor
sten, zijn dergelijke huldeblijken afkom
stig.
Van de geschenken uit de tijd van de
stadhouders in de Republiek der Ver
enigde Nederlanden is nog maar weinig
overgebleven, door vererving verdween
veel naar het buitenland. Bovendien
werd in 1795 het grootste deel van het
bezit van prins Willem V als oorlogsbuit
naar Frankrijk meegenomen.
Zeven opeenvolgende hoofdstukken
belichten de diverse perioden van de
relatie Oranje-lndonesië, waardoor de
geschenken in een historische context
worden geplaatst. Het eerste hoofdstuk
behandelt de tijd van de stadhouders,
terwijl het boek wordt besloten met de
twee bijzondere jaren 1937 en 1938 (het
huwelijk van prinses Juliana en prins
Bernhard en het veertigjarig rege
ringsjubileum van koningin Wilhelmina).
Hoewel ook na 1945 uit Indonesië ge
schenken voor de Nederlandse vorstin
nen kwamen, zijn deze in dit boek niet
opgenomen, omdat ze vanuit een andere
achtergrond werden geschonken en een
geheel ander karakter hebben.
Koninklijke geschenken uit Indonesië is
een schitterend uitgevoerd boek en is rijk
geïllustreerd met kleurenfoto's van de
veelsoortige geschenken. Geschenken
die door hun originalteit of bijzonderheid
opvallen zijn bijvoorbeeld een zilveren
rozenwatersprenkelaar, geschenk van de
sultan van Bangkalan (Madura) aan
Prins Hendrik de Zeevaarder in 1837
(pag. 78), schilderijtjes gemaakt door
Raden Ajeng Kartini (pag. 118), een
juwelenboompje, huwelijksgeschenk van
de sultan van Siak (pag. 148), een gou
den inktkoker in de vorm van een singa
(leeuwenfiguur) (pag. 201), een bokke-
wagen in de vorm van de mythologische
vogel Garuda, geschenk van Paku Alam
VII aan prinses Juliana (pag. 158), een
rammelaar in de vorm van een gouden
driedelige payang (statieparasol),
geschenk van de sultan van Deli bij de
geboorte van prinses Beatrix (pag. 233).
Interessant voor de lezer zijn ook de
foto's van de vorsten uit Nederlands-
Indië: Paku Buwono X, de sultan Sjarif
Hasjim van Siak, een groepsfoto van de
delegatie uit Indië bij de inhuldiging van
koningin Wilhelmina in 1898, sultan
Machmoed van Langkat en familie op
Huis ten Bosch.
Charles Manders
Rita Wassing-Visser, Koninklijke
Geschenken uit Indoneisië. Historische
banden met het Huis Oranje Nassau
(1600-1938)
Waanders: 256 pag. (gebonden),
prijs 69,95 (t/m 31 december 1995,
daarna 89,95).
Spotprenten uit een (de)koIoniale tijd
■r C'il dcajltixtinvEA Koas 'TO Wctra^b
Op 30 november verscheen bij de opening van de Indische week Indische
'waarheden' - Spotprenten uit een (de) koloniale tijd. Het eerste exemplaar werd
aangeboden aan Wim Deetman, de voorzitter van de Tweede Kamer. Het boek
bevat 38 spotprenten uit diverse Nederlandse kranten die een indruk geven van
de politieke ontwikkeling in de periode van 1905 tot 1995. Tekenaars zijn onder
andere Albert Hahn, Johan Braakensieck, Eppo Doeve en Opland. Het boek is
een uitgave van Van Stockum, telt 48 pagina's (gebonden) en kost 29,50.
50
