PLANTEN UIT DE TROPEN
GYNURA
•Vm.
I
DOOR NETTY SELDER
en met een hoog schurend geluid van de
blikken rommel, rolden de wikkelingen
zich snel af. De katjong die dat moest
toelaten staarde verschrikt naar zijn
meester die de draad bleek en onbewo
gen, het touw door zijn vingers liet glijden
totdat er een diepe snede in zijn hand
schoen kwam en de draad niet verder
kon omdat de voorraad opraakte.
Men een grote ruk trok 'Pak Alim het laat
ste eind touw naar zich toe, hoewel hij
wist wat dat zou betekenen. Een schok
ging door hem en het jongetje heen, alsof
beiden in een val werden meegesleurd.
Hoog in de lucht, halverwege de lengte
van de draden dacht men toen een felle
De Composietenfamilie waartoe de
Gynura behoort is na de Orchideeën-
familie de grootste ter wereld in soorten
tal. Er zijn plusminus zesentwintig soor
ten Gynura's en hun oorsprong is tro
pisch Afrika. Nu inheems in het tropisch
gedeelte van Azië waar ze aan het eind
van de vorige eeuw als geschikte cultuur
plant ontdekt werd.
In 1926 werd in Noord-Sumatra in de
buurt van Medan de Gynura crepidioides
gevonden en naar Java gebracht waar de
planten zich spoedig verspreidden over
de laagvlakte. Crepidioides is afgeleid
van crespus en dat betekent gekroest.
Het slaat op de bladeren. De plant wordt
veertig tot honderd centimeter groot. In
32
flits te hebben gezien. Later, de volgende
dagen, hadden wij het op school over
een vonk die over sloeg.
Hoe dan ook, op dat moment brak de
draad van de Rode Pijl. Als een gedood
reptiel dwarrelde hij omlaag. Maar nie
mand durfde om er naar toe te rennen.
Wij stonden als versteend naar het
vreemde tafereel te kijken.
De Rode Pijl zelf zeilde niet omlaag zoals
men van een verslagene zou verwachten
maar zweefde als een gevangene aan de
hand van een cipier nog steeds in de
lucht. De eens zo trotse rode pijl volgde
gedwee de bewegingen van de draak,
die nu hoe langer hoe verder wegvloog,
totdat ze beide als twee stippen oplosten
in de stralen van de namiddagzon.
Alle geluid op de aloon-aloon Lor ver
stomde en men staarde naar het niets in
de oneindigheid.
Als uit een boze droom werd men wakker
door de bedoek en het geroep van de
Mu'adhin van de Grote Moskee, die de
gelovigen opriep tot het salaat van de
Maghreb. Eenzaam en weemoedig klonk
zijn stem uit de trans van de minaret over
het nu doodstille plein.
Nog versuft van de schok rolde de kat
jong dat wat er nog van het vliegertouw
Nieuw-Guinea is de inheemse naam
'Kepala gemuk', wat dik hoofd betekent.
Dit laatste slaat op de bloemhoofdjes. In
Indonesië vindt men deze planten in tui
nen, langs wegen en rivieren, in bouw
land en rijstvelden, kortom in alle vochti
ge gebieden.
De donkergroene decoratieve bladeren,
stengeltoppen en omwindsels zijn dicht
bezet met zachte paarse haartjes, zodat
het lijkt - vooral bij jonge plantjes - of de
hele plant paars is. Bij het ouder worden
verdwijnt de paarse gloed, vooral na de
bloei. De bladeren voelen fluweelzacht en
zijn ovaal, duidelijk geaderd en liervormig
ingesneden en naar de soort grof getand
of gegolfd. De onderkant van het blad is
restte om zijn trommel. 'Pak Alim bekeek
zwijgend het uiteinde van zijn touw. Het
was tot heel fijne draadjes uiteen gera
feld en de punten zagen er zwartgebla
kerd uit. Hij snoof er aan. 'Anak lonte!'
vloekte hij zachtjes voor zich uit. Dat was
alles wat hij liet merken.
De schemer is kort in de tropen, de duis
ternis valt snel en het gebed roept.
De aloon-aloon Lor liep leeg en zwermen
muskieten namen bezit van het open
veld waarin slechts de waringins als heili
ge wachters van de ruimte en de kraton
stonden.
woordenlijst
djago's - kampioenen
doekoens -magiërs
bajem - spinazie
aloon-aloon Lor - de Noord aloon-aloon
Kampung Arab - Arabische woonwijk
katjongs - jongetjes
kongsi's - compagnons
panah abang - rode pijl
oeloer, oeloer - vieren, vieren maar
Nogo - draak
panah - pijl
bedoek - trommelslagen
Maghreb - gebed van de zonsondergang
Anak lonte - hoerenkind o
i
Bloemtak met knoppen en bloemen
van de Gynura crepidioides
Illustratie: Trudian Selder
Fluweelblad - Dau Kain Beludru
Godenblad - Daun Dewa
