Te koop gevraagd
O
SuU*Uf SeAAia+t
DEWATA
Beeklaan 269 - Den Haag
Tel. 070 - 346 76 97
cAfasi Qudeg
Tel. 0182-393 492
baar werd was het Lebaran (nieuwjaar).
Dan brak de hel los: oorverdovend werd
er op de bedug gebeukt. Dat duurde
urenlang, ik kon er niet van slapen.
In onze tuin stond onder andere een
pinangboom, een mangga golek en een
soort palm. In deze laatste huisden tien
tallen manyars, dit zijn wevervogels die
kunstige nesten bouwen in de vorm van
een retort met de opening naar beneden.
In de regentijd kwamen overal uit sloten
en plassen yuyu's tevoorschijn:
zoetwaterkrabben.
In de jaren vijftig ben ik teruggeweest,
maar het hele huis was verdwenen;
alleen de pinangboom stond er nog en
het hoekhuis. Het schijnt dat hier een
beschermde wijk is geweest; de omhei
ning liep precies waar ons huis stond dat
ze toen maar hebben afgebroken.
Whiteway Laidlow was toen nog altijd
een ruïne.
Een Indisch verhaal is niet compleet zon
der lekker eten en drinken. Daar gaat-ie
dan: Behalve de Madoerezen die saté
ayam verkochten ('saté ayam, kip zonder
kop' zoals één venter riep) waren er
Chinese verkopers met katjang goreng
en tenteng djahé (geconfijte gember).
Voor een halve cent een kokertje vol
katjang. Kwam er een venter met holle
bamboekokers langs dan verkocht hij
hierin legèn; het sap van de arènpalm.
Gegist levert dit tuak waar je dronken van
kunt worden.
Ook kwam er iemand met een karretje
die haroem manis, gesponnen suiker,
maakte met een soort naaimachientje.
Op de Hollandse kermis te krijgen als
suikerspin.
Een venter met grote blikken aan zijn
pikoelan verkocht loempia Semarang,
gevuld met fijngesneden reboeng en een
tauco-sausje erbij. Heel wat anders dan
de taugépannekoeken die in elke friettent
verkocht worden.
Op Kepoetran stond restaurant
Hankouw; de bami koea en ayam pang
gang met tauco heb ik later nooit meer zo
lekker gegeten als daar. Ook hadden ze
pong-tja-ké, een kipgerecht en ang-sio-
hie, een visgerecht. Deze twee heb ik
later ook nooit meer gegeten. Alleen tien
jaar geleden in Eindhoven in restaurant
Borobudur heb ik iets gehad dat als
pong-tja-ké verkocht werd. De smaak
kon echter niet tippen aan hetgeen in
Soerabaja geserveerd werd. Borobudur
bestaat al lang niet meer. Verder was er
natuurlijk het Hoenkwé-huis met klappa-
kopjorijs en dawet; in Batavia klappa
poean en tjendol geheten.
Uit Sidoarjo kwam de bekende kroepoek-
oedang en -ikan. Op de terugweg van uit
stapjes keerden wij altijd aan bij rokerij
't Lootje', waar gerookte bandeng en
bandeng in het zuur werd ingeslagen.
Snoepjes waren tangkwé, geconfijte
jonge papaya of laboe en tay koetjing:
koekjes die op katte-uitwerpselen leken,
maar beslist niet zo smaakten.
Op Embong Malang stond een oude
Chinees die van ketan (kleefrijst) zeer
kunstige, gekleurde en gedetailleerde
poppetjes maakte. Deze waren niet voor
consumptie bedoeld, maar als decoratie.
Een markant beeld in Soerabaja vorm
den de Madoerese vrouwen, die een
mand met uit Australië geïmporteerde
appels op hun hoofd balanceerden.
Onder het roepen van: 'Bappel; bappel
sir!' prezen zij hun waren aan. Om hun
enkels droegen zij zware zilveren ban
den; de Nederlands-Indische Handels
bank hadden zij niet nodig om hun kapi
taal te beleggen. De mannen waren
gekleed in zwart katoenen broeken en
rood-wit of zwart-wit gestreepte
T-shirts met soms nog een zwart katoe
nen jasje er overheen. Zij droegen altijd
een pisau-blati, een dolk. Omdat zij zeer
opvliegend en heetgebakerd zijn, waren
zij in staat hiermee iemand overhoop te
steken die hen beledigd had. Behalve in
Soerabaja wonen er in de hele Oosthoek
overal Madoerezen. Het zijn vermaarde
vissers en zeevaarders; op de schepen
van de Stoomvaart Mij. Nederland en de
Rotterdamse Lloyd bestond de bediening
uitsluitend uit Madoerezen. Dit volk heeft
een heel andere aard dan de ingetogen
en vaak zwaarmoedige Javanen als
Karto en Joyo. Als je op Madoera iemand
aanreed kon je beter gas geven en door
rijden om niet door de bevolking ge-
batjokt (gelyncht) te worden. Mijn pleeg
vader is iets dergelijks overkomen; dat
was overigens niet op Madoera, maar bij
Grisee. Later in de Japanse tijd schijnt
een Madoerees geëxecuteerd te zijn. Hij
verdomde het voor de Jap te buigen.
Toen deze hem een klap gaf, sloeg hij
terug. Dat was natuurlijk niet de bedoe
ling. Het feit is indertijd uitvoerig in het
nieuws geweest.
Ik wil eindigen met enkele verschillen tus
sen het wonen in Soerabaja en in
Batavia, waar ik pas later achtergekomen
ben: in Soerabaja liep achter elk huis een
brandgang, te bereiken via een deur bij
de put en de bedienden-WC. In Batavia
grensden de erven direct aan elkaar met
alleen een gemetselde muur ertussen.
Deze muren wemelden van de kèongs,
een soort agaatslakken, die de kalk weg
vraten voor hun schelpen. Deze slakken
kwamen toen in Soerabaja niet voor.
In Soerabaja bestonden de plafonds uit
eternitplaten; in die tijd werd er nog niet
zoveel aandacht besteed aan het milieu
en kankerverwekkende stoffen. In
Batavia was het plafond van bilik
(gevlochten bambu); hoewel misschien
primitiever wel milieuvriendelijker. In
Batavia loopt de spoorlijn van station
Koningsplein naar Manggarai dwars door
woonwijken, zodat er altijd voor overwe
gen gewacht moet worden. Soerabaja
kent dit ongemak niet.
Tegen het eind van 1938 vertrokken wij
naar Batavia; ik zat toen in de 6e klas.
De op één na hoogste klas, want de
Darmoschool was een lagere school met
7-jarige cursus.
Het meubilair werd in twee tjikars (osse-
wagens) geladen. In Oost-Java werden
de karren altijd getrokken door koeien; in
West-Java door paarden. Dwars door
Java ging het meubeltransport. Wijzelf
volgden in de auto; in Batavia werden wij
door onze trouwe Joyo overgedragen
aan de goede zorgen van Sasmita, onze
nieuwe chauffeur. Vanwaar zij elkaar
kenden, weet ik niet; het waren twee ver
schillende persoonlijkheden. Joyo ging
met de trein terug; hij heette eigenlijk
Kertosari alias Joyo. Als een Indonesiër
namelijk ernstig ziek is geweest, krijgt hij
een andere naam na zijn genezing. Om
de kwade geesten op een dwaalspoor te
brengen? Evenmin als Karto heb ik hem
ooit teruggezien.
Voor uw parties en reünies
Sophisticated dansmuziek
en gitaarballads
DANSCOMBO
J.A. (Fons) Phefferkorn
Barnsteenhorst 51, 2592 EB
Den Haag, tel.: 070 - 347 39 35 of
070 - 354 99 05
INDONESISCH
SPECIALITEITEN
RESTAURANT
door verzamelaar schilderijen uit
Ned.-lndië van o.a.
G.P. Adolfs, Frits Ohl,
P.A.J. Moojen, W. v.d. Does,
Jan Frank, H. van Velthuysen,
A. Breetvelt en anderen.
38
