C\a maaif, zei hyga maar»,
maar'eer; gevoel van schuld omdat yjy° qtnqen
%yn wynocnt kwytgeraaklTo
Klooit ook Is het beeld vergeten
van de. naderende vlammen.,
van Kun beweeqlyk licht
geworpen op de be bonnen, vloer
en op de man clle daar laq
onder de yzeren balk dut met gelicht wou, worden,
otndab ze de fabrfeksoverkappmg droeg
maar', zet kj?, ga maan,
maar een qevoeL van schuld-ovndat wy gmgen.
iyn v/y nooit kw^bgeraakti
mmemorlam. M^.L.Megeni-klagaaakt g-8-1945"
Hulden. Sepfémber v/erl&i&n Hyn. kampgenoïën hlagasakS aan. boord.
Van. de Chanango oen A mebfkaanó vfegdekschlp
Ah assistent Van dokter \iü«kovue. kampdoktèn, ver bleef? tk e+dge da
gen aanboord. Van de. New HaVen, een /Amerikaans hosjiïfaabchcf),
dafaan de. Uade.lag om ome,
geWondenaan de medische glip
van het schip over té. dragen—
"toen. vk daarna aan.boord,Vaneen
Amerikaans vrachtschip deViaVen
ulh/oer lag hetdoodskleed 1
over de Ura tcami- vallei.
nog
Ereschuld? Vat eer W&ns eer? Vandie- gemlUtar.LSei2rde.,,^apa.rise-
tokohouders en. kappers", d«. me heb ben. afgeranseld, wndabtk vfergstr
"té buigen, sW de schlldwachèraan. de poort
De ear Va-n.de slat/endvyVerJ die.ons opjoegen, aan.de Spoor lym., Inde
kolen.myh en. op de scheepswerf? Wordt de. slaVcicuy na voldoening
van cUe. "ereschuld." eerbaar Werk aan. cle corlogswns^ianning van de
"Japanse tokohouders en. kap pers"
Ds de schuld van de jjapanse Uamplelduuj aan. heh ontbraken van ayfra
Voedwig en. medlcynen,viaarmee vele ruehe kampgenoten ge-red. had
den. kunnen. Wemden. Vereffend.na ontvangst Van geld
Of zullen vVe fock- maar Zonder dat" geld van een zogenoemdeere
schuld" trots zyh en btyVen. op kef" op ecgen. kracht VerWerken. Van de
heohner.ut.gcri. aan de gevangenschapde Vemedebuig en de slaVem^?
en, VooTal ook trots zj/u op ons slagen om een nleuW bestaan op te. bou.-
Wen In een vreemd vêderland. zonder Japans geld?
Een geweldig mens en kunstenaar, die
zo'n vrouw als Mieneke en vijf lieve kinde
ren verdiende. René Schater, zachtaardig,
ruimdenkend, maar vasthoudend aan prin
cipes. Kunnen relativeren met een sterk
gevoel voor humor. Onvergetelijk om wat
hij was en presteerde.
Nooit zal ik zijn reactie vergeten, die keer
dat ik razend over iets dat gebeurd was,
zijn mening vroeg. Hij keek me aan met die
soonlijke visie op het leven samen in drie
katernen. 'Schrijfsels en tekeningen van
een Indovidu over voor, tijdens, en na
Banzai en Merdeka'. Handgeschreven in
dat duidelijke calligrafische schrift.
Hij gebruikte nooit een typemachine.
In 80 pagina's een halve eeuw geschie
denis zoals die door een Indische jongen
is beleefd en verwerkt.
Hij begint met:
'De onderwerpen waarover ik schrijf zijn
beslist controversieel te noemen, daarom
het volgende: ik ben geen apostel die boodschappen verkon
digt. Ik heb geen behoefte mijn ervaringen te verwerken, dat
doe ik door die ervaringen in taal om te zetten, soms in een
tekening en soms in een sculptuur.
Als er anders over de onderwerpen wordt gedacht dan ik, dan is
dat de waarde van vrije mensen te zijn.'
altijd ietwat verbaasde droeve blik. 'Ja, je hebt gelijk. Maar dan
Lil, so what?'
Toen ben ik koffie voor hem gaan maken.
Lilian Ducelle
55
