Over een vergeten fort en een
verloren kanaal
moessQn
-.'■ i r
:)i 3SHZS
t'#r
ÜyAïS!
£eti dichtgegroeid deel van het
kanaal door de landengte van Paso,
in 1996 (foto C.J. Heij)
die spoedig weer in onbruik raakte.
Bij het dorp Paso vinden wij nu de ruïne
van een laat 17de-eeuws blokhuis, dat
Middelburg werd gedoopt. Een goed ge
kozen naam voor deze zo centraal liggen
de burcht. Het blokhuis werd gebouwd
onder Robertus Padbrugge, die gouverneur
van Ambon was tussen 1683 en 1687.
De natuurhistoricus Rumphius (1628-
1702) vermeldt nog dat het in zijn tijd
bemand werd door een sergeant met
twaalf soldaten. Zij beschikten er over
vier stukken geschut. Dan horen wij er
niets meer over.
Pas ruim een eeuw later in 1824 geeft
Dat in Ambon-stad het
VOC-fort Nieuw Victoria
staat is algemeen bekend.
Het werd ook wel het
Kasteel genoemdnet zoals
het onder Daendels afge
broken Kasteel in Batavia
aan de monding van de
Tjilitvoeng.
Nieuw Victoria werd in de
oorlog door Amerikaanse
bombardementen nogal
beschadigd en wacht nu op
een grondige restauratie.
Slechts de beroemde Water
poort ervan werd onlangs
in zijn oude luister hersteld
(zie: Moesson 15 april
1995, p. 23.).
Ambon-stad ligt op het bergachtige schier
eiland Leitimor, dat tezamen met het ook
bergachtige schiereiland Hitoe het eiland
Ambon vormt. Beide schiereilanden zit
ten via een korte en zeer smalle landengte
aan elkaar vast. Die landengte tussen de
Ambonse Binnenbaai en de Golf van
Baguala ligt maar enkele meters boven de
zeespiegel.
Op Hitoe ligt bij de kampong Hila het
VOC-fort Amsterdam; dat is eigenlijk een
blokhuis met wallen eromheen. Sinds de
prachtige restauratie in 1993 het van een
wisse ondergang redde, is de belangstel
ling ervoor, zeker van toeristen, zeer toe
genomen. (zie: Moesson van 15 oktober
1994, p. 26 en 27.) I let fort op Hila heeft
nu al een redelijke bekendheid. Beide for
ten lagen op strategische plekken.
Strategisch was natuurlijk ook de land
engte die de beide delen van Ambon
verbindt. I let is de enige verbinding die
men passeren moet wanneer men zich
overland tussen die delen verplaatst.
De Portugezen noemden die landengte
dan ook Paso en die naam wordt nog
steeds gebruikt.
Op een 16de eeuwse Portugese kaart komt
op deze landengte al
een blokhuis voor.
In de jaren twintig
van de 17dc eeuw liet
de VOC daar door
Jan van Gorkum een
vesting neerzetten,
Het blokhuis
'Middelburg' bij
Paso in 1824.
(tekening door
Q.M.R. Verhuell)
Gouverneur-Generaal Van der Capellen,
bij een bezoek aan Ambon opdracht het
toen vervallen blokhuis weer op te
knappen. Hoe het fort met de hoge trap
er toen uitzag is vastgelegd door Q.M.R.
Verhuell (1787-1860); een officier met
een groot tekentalent. Het blokhuis
Middelburg werd opgeknapt en weer
bemand met militairen, die zich daar erg
moeten hebben verveeld, want in de 19de-
en 20sle-eeuw is Ambon nimmer meer
bedreigd. Het fort was overbodig gewor
den. Sinds de restauratie zijn alweer zo'n
170 jaar verlopen en hoe de toestand nu
is, is goed te zien op de foto's die de
bioloog dr. C.J. Heij er op mijn verzoek
maakte. Een zo verkruimeld en verkrui
melend stuk verleden stemt mij weemoe
dig. Het zou goed zijn als dit blokhuis
weer zou worden opgeknapt. Dat behoeft
niet zoveel te kosten. Men zou het dan
wel een functie moeten geven, door er
een administratiekantoor van te maken of
te gebruiken als gemeentehuis of politie
bureau. Alleen als iets écht in gebruik
24
$8Si^?§J
vS^r'T
^in.>w
Wttk' jiJïS'ièsJf VX^r-
