moessQn
SwitiCf, Seddicm
Opbergmappen
De rust die uit de stukken spreekt zegt
iets over de sfeer van de conferentie maar
geeft geen beeld van de turbulente perio
de van de geschiedenis waarin zij plaats
vond. De conferentie stond immers niet
op zich zelf. Er werd druk gecorrespon
deerd tussen Den Haag en Batavia.
De regering in Den Haag wist maar niet
tot een definitief besluit over de overeen
komst in Linggadjati te komen en de
deelname van Van Mook aan de conferen
tie werd daarom meerdere keren uitge
steld. Ook andere gebeurtenissen over
schaduwen de komende conferentie.
Eind november zouden de laatste Britse
troepen Indië verlaten en hun posities
zouden dan door Nederlandse militairen
moeten worden overgenomen. En ook
buiten Java had men de handen vol. Zo
schreef de officier van justitie in Makassar
kort voor de conferentie 'de situatie is
thans dermate precair geworden dat alle
wegen zowel naar het noorden als naar
het zuiden onveilig zijn en zelfs militaire
dekking geen waarborgen meer biedt
tegen aanvallen'. Maar het uitroepen van
de staat van beleg in Zuid-Celebes werd
met het oog op de komende conferentie
niet opportuun geacht.
Tegen deze achtergrond begon de confe
rentie uiteindelijk (en niet toevallig) op
7 december 1946, precies vier jaar na de
rede van H.M. Koningin Wilhelmina.
De Waal, plaatsvervangend algemeen
regeringscommissaris voor Borneo en de
Grote Oost, is de eerste spreker die op de
vergadering een toelichting geeft op de
ontwerpregeling. Daaruit blijkt direct de
heersende onzekerheid: 'De taakverdeling
is op dit moment zo moeilijk, doordat
wij nog niet weten, hoe straks in de
federatie de bevoegdheidsafbakening zal
zijn. In een deel van de archipel wordt
thans het bestuur gevoerd zoals het voor
de oorlog bestond, in een ander deel
oefent het Gouvernement door den loop
der omstandigheden thans geen over
heidstaken uit'.
In de verschillende redevoeringen komt
het woord 'voorlopig' telkens weer terug.
Ook de openingsrede van Van Mook geeft
de onzekerheid van het tijdsgewricht
weer: 'Het is misschien op het ogenblik
het moeilijkste vraagstuk voor Nederland
en voor Indonesië om temidden van de
gebeurtenissen in de verschillende delen
van de archipel het einddoel in het oog te
houden, de volgorde der beslissingen te
bepalen en voor ieder onderdeel van het
totale vraagstuk de plaats te vinden
binnen het geheel. Allerlei ontwikkelin
gen voltrekken zich tegelijkertijd, maar
op verschillende wijze. Telkens dreigt de
algemene lijn van het beleid te worden
verbroken of verward door plaatselijke
botsingen, of door de dreiging van een
onverantwoordelijk en onbeheerst ge
weld', aldus Van Mook.
Over het algemeen overheersten pro-
Nederlandse sentimenten. Er waren een
aantal milde toezeggingen aan de natio
nalisten, de naam Grote Oost werd
vervangen door Negara Indonesia Timoer
en politieke gevangenen zouden in de
nieuwe deelstaat worden vrijgelaten.
Kritiek was er op het niet toevoegen van
Nieuw-Guinea aan deze deelstaat.
Van Mook vreesde grote oppositie van de
Indo-Europeanen en ging niet op de kri
tiek in.
Van Mook moest onder moeilijke omstan
digheden zijn werk voortzetten.
Correspondentie met en besluitvorming
in Den Haag verliepen traag en ondertus
sen werd er aan de poten van zijn stoel
gezaagd. Minister van buitenlandse zaken
Van Boetzelaer schreef op 16 december
1946 aan de ambassadeur in Londen
'binnen zeer korte tijd zal Van Mook
aftreden. Naar het oordeel van sommigen
is hij thans bezig uit de band te springen'.
De conferentie kreeg als gevolg van de
vele gebeurtenissen die er tegelijkertijd
plaatsvonden niet de aandacht die het
nodig had. In een regionale krant als het
Utrechts Nieuwsblad bijvoorbeeld werd in
december zeer veel aandacht besteed aan
de felle polemieken rond de akkoorden
van Linggadjati, waarbij vooral tegenstan
ders de aandacht kregen.
De conferentie van Den Pasar stond in de
schaduw van deze polemieken. Op 19
december verscheen een samenvatting
van de openingsrede van Van Mook in
het Utrechts Nieuwsblad; 'Door kracht van
voorbeeld kunt gij anderen meeslepen',
luidde de kop. Toch ging ook op deze dag
de meeste aandacht naar de geschillen
rond Linggadjati. Vervolgens besteedde de
krant aandacht aan het slot van de
conferentie onder de titel
'Den Pasar aanvaardt de ontwerpregeling.'
Het artikel werd besloten met ruime aan
dacht voor de afgevaardigde van Soemba.
Hij stelde voor een telegram aan de
koningin te zenden waartoe onder luid
applaus werd besloten. 'H.M. ontvangt de
dank van het volk van Oost-Indonesië
voor de belofte vervat in haar rede van
7 december 1942'.
Op de conferentie van Den Pasar werd in
december 1946 de eerste en uiteindelijk
oudste deelstaat opgericht: Negara
Indonesia Timoer. Binnen een jaar na de
onafhankelijkheid maakte Soekarno een
einde aan de deelstaten en vestigde de
eenheidsstaat Indonesië.
L.P. van Putten
Bronnen:
Mevr. Van Diest-Butteweg, Originele
verslagen Den Pasar conferentie (Collectie
Moluks Historisch Museum, Utrecht);
P.J. Drooglever en M.J.B. Schouten (red.),
Officiële bescheiden betreffende de
Nederlands-Indonesische betrekkingen;
van Goor, De Nederlandse koloniën.
Geschiedenis van de Nederlandse expansie
1600-1975;
J. Pluvier, Indonesië.
Te koop gevraagd
Tel. 0182 - 393 492
"INGET MATI" "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
31
Voor al uw parties en reünies
Sophisticated dansmuziek
en gitaarballads
DANSCOMBO
J.A.(Fons) Phefferkorn
Barnsteenhorst 51, 2592 EB Den Haag,
tel.: 070 - 347 39 35 of 070 - 354 99 05
Voeg alle Moessons van een jaar bij
elkaar d.m.v. onze handige opberg
mappen. Indien u 27,50 overmaakt
op giro 6685 t.n.v. Moesson te
Amersfoort, onder vermelding van
opbergmap, krijgt u z.s.m. een exem
plaar thuisgestuurd.
door verzamelaar schilderijen uit
Ned.-Indië van o.a.
G.P. Adolfs, Frits Ohl,
P.A.J. Moojen, W. v.d. Does,
Jan Frank, H. van Velthuysen,
A. Breevelt en anderen.
Begrafenis-
en Crematie- Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
EN ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren:
Frederik Hendriklaan 7 - Den Haag
Tel. 070 - 355 64 27 (drie lijnen)
41ste jaargang nummer 4 oktober 1996
