Indische jongens onder elkaar
plume - gesigneerde rubrieken, die
ongezouten en smadelijk konden uithalen
naar personen. Opgemerkt moet worden
dat journalisten als K. Wijbrands ('KW'),
Th. Thomas en H.C. Zentgraaff ('Z'), om
maar enige notoire Indische journalisten
te noemen, zich in hun eigen rubrieken
ook dikwijls overgaven aan laster en
roddelpraat.
Niettemin was de macht van Berretty in
de Indische journalistieke wereld groei
ende. Menige krant was aan Aneta door
nieuws- en advertentiecontracten verbon
den en moest Berretty's eisen inwilligen.
Slechts een enkeling dorste hem te weer
staan. Bekend is de vete tussen Berretty en
de vakbondleiders W.A.Th. Burger en
Marcel Koch van de Indische Courant en
die tussen Berretty en Zentgraaff. In het
eerste conflict, dat begon met de weige
ring van de Indische Courant om nog
langer De Zweep onder haar abonnees te
distribueren, haalde Berretty bakzeil toen
hij bij rechterlijk vonnis een fikse schade
vergoeding moest betalen. Hij bleek een
goed verliezer en begon prompt met de
Indische Courant weer op goede voet te
komen. Toch had Berretty hier een les
geleerd. De Zweep kwam voortaan uit
onder de naam D'Oriënt en het peil van
dit society-weekblad werd aanzienlijk
verbeterd. Het advertentiebureau van
Aneta dat ook had gefunctioneerd als
machtsmiddel ten aanzien van de
Indische Pers werd van de hand gedaan.
De vete met Zentgraaff, die in een bro
chure Aneta's corrumperende monopolie
had gehekeld, duurde langer. De regering
liet onder druk van de Volksraad een on
derzoek uitvoeren naar Aneta's activiteiten
en daar kwam Berretty niet ongeschonden
uit: sommige klachten werden bewezen
geacht, andere niet, terwijl de commissie
in haar slotconclusie een zekere dubbel
zinnigheid niet uit de weg ging.
De oude toestand bleefin feite gehand
haafd maar toch werd Aneta's alleenheer
schappij in het verstrekken van het nieuws
enigszins aan banden gelegd door de
opkomst van radiostations zoals de
Nirom (Nederlandsch Indische Radio
Omroep). Ook Berretty schijnt vlak voor
zijn dood plannen te hebben gehad om
Aneta's macht te beknotten en het pers
bureau meer te laten samenwerken.
Hij had in 1932-1933 alle aandelen van
Aneta Holland van de hand gedaan en
was zich bewust van het feit dat de leiding
van dit agentschap was opgegaan in het
Algemeen Nederlandsch Persbureau (ANP).
Met dr. C.W. Wormser, eigenaar van het
Algemeen Indisch Dagblad-De Preanger
Bode, een ex-Aneta commissaris, had hij in
Holland in de herfst van 1934 plannen
beraamd om Aneta te saneren en op te
laten gaan in een Indische tegenhanger
van het ANP.
De mogelijkheid iets aan zijn gehavende
reputatie te doen kreeg hij niet meer: op
22 december 1934 verongelukte Berretty
toen hij met het vliegtuig 'De Uiver'
neerstortte in de Syrische woestijn.
Na zijn dood kwam de erkenning dat hij
met zijn tomeloze energie en rusteloze
karakter - het laatste uit zich ook in zijn
vijf huwelijken - een blijvend stempel had
gedrukt op het Indische perswezen.
Met de groots opgezette nieuwsgaring, de
vernuftige, commerciële technieken en een
haast Amerikaans aandoende professiona
lisering heeft Berretty een unieke bijdrage
geleverd aan de ontwikkeling van de
journalistiek in Indië. En dat neemt veel
weg van de kritiek op het corrumperende
en eigengereide karakter van zijn optreden.
B.B. Hering
Geraadpleegde artikelen en literatuur:
W.Ch.J. Bastiaans, Figuren uit de Indische
journalistiek (Groningen, 1975);
D.W. Berretty, Antwoord van den directeur
van Aneta op de nota van den heer
H.C. Zentgraaff d.d. 30 januari 1930 aan
zijne excellentie den minister van Koloniën,
en aan verscheidene hooge ambtenaren,
leiders van politieke partijen en van dagbla
den in Nederland en Indië, houdende
verschillende aantijgingen tegen werktijden
en werkmethoden van het persbureau Aneta
(Weltevreden, 1930);
D.W. Berretty, Van 13 momenten uit een
13-jarig bestaan Aneta (Batavia 1931).
Hierin opgenomen het Verslag van de
Aneta-Commissie, pp. 105-141 met in de
marge een toelichting van Berretty.
jaarverslag N.V. Algemeen Nieuws- en
Telegraaf-Agentschap Aneta over het
boekjaar 1929 (Weltevreden, 1930);
D.M.G. Koch Verantwoording. Een halve
eeuw in Indonesië (1956);
D.M.G. Koch Batig slot: Figuren uit het
oude Indië (Amsterdam, 1960);
M.M.*, 'Het drukpersreglement: Een
antiquiteit op het gebied van wetgeving'
in: De Reflector 1910 p. 5-23 en 529-530;
M.M., 'Drukpers en journalistiek in Indië'
in: De Reflector 1919 p. 4-51, 1053 en
1055-1056;
J.H. Ritman, Journalistieke herinneringen
(Den Haag, 1980);
S.** 'Aneta, Het Indische Volk 10 mei
1928, no. 13, pp. 2-3;
jaarverslag N. V. Algemeen Nieuws- en
Telegraaf-Agentschap Aneta over het
boekjaar 1929 (Weltevreden, 1930).
C.W. Wormser, Drie en dertig jaren op Java,
deel III.
M.M. staat voor Max Marcel, een
pseudoniem van Berretty.
S staat voor I.E. Stokvis.
Een foto van de SVBB (Sportvereniging
Binnenlands Bestuur) in de dierentuin
van Batavia omstreeks 1935.
De spelers droegen blauwe shirts en witte
broeken.
Enkele namen van spelers op de foto:
rechts van de scheidsrechter Chris Mols,
Henk Lippelt en verder nog Frans Meeng
en (anus Becker.
De foto werd ingezonden door L. lacobs
uit Den I laag.
41ste jaargang nummer 5 november 1996
37
