Over het concertleven in
Indië en Indonesië
moessQn
Over het culturele leven in Indië
en Indonesië is, afgezien van de
literaire sector, nog nauwelijks
studie gemaakt. Zo is het klas
sieke muziekleven nog niet in
kaart gebracht. Net zoals in het
moederland werd in de kolonie
opgetreden, zowel door amateurs
als door vakmusici. Ook kwamen
gezelschappen uit het buitenland
zoals het Russisch ballet, het
Kozakkenkoor en de Milanese
opera uit Italië.
Mijn onderzoek beperkt zich tot de klas
sieke concerten en tournees die georgani
seerd werden door de Bond van Neder-
landsch-Indische Kunstkringen.
Deze organisatie had zo goed als het hele
'officiële' concertleven in handen. Begrij
pelijkerwijs was dit concertleven in zekere
zin een afspiegeling van dat in Holland.
Bronnen voor mijn eerste onderzoek zijn
verspreide artikelen, waaronder uit Tong
Tong/Moesson, en herdenkingsboeken.
Maar ook recensies uit het Bataviaasch
Nieuwsblad - door de gerenommeerde
muziek-criticus Sjoerd de Witte - van con-
BAN DOEN GSCHE
KUNSTKRING
VRIJDAG 12
DINSDAG 16 JUNI 1936
VRIJDAG 19
3 CONCERTEN
LILI KRAUSS
SIMON GOLDBERG
BEETHOVEN-CYCLUS
certen in Batavia tussen 1928 en het uit
breken van de Tweede Wereldoorlog.
Bovendien viel een en ander te lezen in de
memoires van diverse concertgevers.
De Bond van Nederlandsch-Indische
Kunstkringen werd opgericht in
1902. Doel was het organiseren van
allerlei kunstmanifestaties: toneel,
literatuur (Louis Couperus), dans
(o.m. Anna Pavlova) en kleinkunst
(Corrie Vonk en Wim Kan). Voor wat
betreft de muziek ging het om
concerten en tournees door heel
Indië in vele grote en kleine plaatsen.
Concerten door solisten, ensembles
en orkesten. Ook werden grammo
foon- en jeugdconcerten gegeven.
De Nederlandse gemeenschap in de
archipel was natuurlijk veel kleiner
dan in Holland en het aantal mensen
dat in westerse muziek geïnteresseerd
was daarom laag. Dat betekende
weinig plaatselijke vakmusici en meer
amateurisme. Toch ontwikkelde het
concertleven zich geleidelijk aan van
overwegend optredens van eigen
mensen tot steeds meer Nederlandse
en internationale topmusici. Voor de
oorlog waren dat landgenoten zoals de
pianisten Theo van der Pas en Cor de
Groot, en cellist Carel van Leeuwen
Boomkamp. Van de buitenlanders
kwamen niemand minder dan de
pianisten Rubinstein, Brailowski en
Lili Kraus, en de violisten Heifetz,
Hubermann, Goldberg en Lola
Bobesco. Verder o.m. het strijktrio en
strijkkwartet van Budapest.
De toenemende oorlogsdreiging in
Europa en Azië maakte begin 1940
een einde aan de stroom concertge
vers van overzee. Twee solisten
vormden een uitzondering, door de
Japanse invasie konden zij (evenals
Corrie Vonk en Wim Kan) niet meer
weg: Lili Kraus en Simon Goldberg.
Als niet-Nederlanders werden zij pas
later geïnterneerd en konden ze nog
in allerlei situaties, bijvoorbeeld
voor de radio en in de kampen
optreden. Ook toen ze zelf in de
kampen terecht kwamen - Lili Kraus
in minstens vier en Simon Goldberg
in veertien - mochten ze soms, in de
meeste primitieve omstandigheden,
spelen voor hun mede-gevangenen.
Het duo overleefde de oorlogsjaren
en zij hervatten later weer hun internatio
nale carrière.
Na de oorlog kwam weer een cultureel
leven op gang. Welfare-organisaties zorg
den al gauw voor allerlei soorten enter
tainment en in 1948 volgde heroprichting
van de Bond van Kunstkringen. Musici,
weer van grote naam, werden nu vanuit
Nederland uitgezonden. Dan bestaat het
publiek uit mensen die aan de heropbouw
van Indië werken en de aanwezige militai
ren. Verbazingwekkend is hoe een en an
der gewoon doorgaat tijdens de gevaarlij
ke periode van Bersiap en de politionele
acties. Ook dat alles volgehouden wordt
tot eind jaren vijftig, wanneer president
Soekarno de Nederlander tot persona non
grata verklaard.
Drie radio-uitzendingen deze maand ver
halen van deze feiten en gebeurtenissen,
gelardeerd met passages en anecdotes uit
genoemde muziekrecensies en uit memoi
res van Arthur Rubinstein, componist
pianist Geza Frid en zanger Peter Pears.
Er klinkt een keuze uit historische opna
men, velen nog op de originele 78-toeren
platen gedraaid op een even oude op-
windgrammofoon met naald.
Mochten er lezers zijn die nog over infor
matie over dit onderwerp beschikken, in
welke vorm dan ook, dan houd ik mij
daarvoor zeer aanbevolen!
Frans Schreuder
Van Panhuysstraat 1
2596 IG 's-Gravenhage
14, 21 en 28 april 1997
Radio 4 VPRO 'De Koffer' van 19.00 tot
20.00 uur
Simon Goldberg
16
Eere-VoorzittcrMr. j. M. Wesselink
Burgemeester van Bandoeng
'S AVONDS OM HALF NEGEN PRECIES IN DE
CONCERTZAAL VAN DEN K.S.B. (PIETER S1JTHOFPARK)
TOURNEE GEARRANGEERD
DOOR DEN BOND VAN NED
INDISCHE KUNSTKRINGEN
VAN HET DUO
Piano
Viool
DE STEIN WAY-VLEUGEL
IS AFKOMSTIG UIT DE MAGAZI|NEN DER
FIRMA SEELIG