Dat alleen
Dat alleen
moessQn
Galerie Buitenzorg
vertelt me naderhand dat de meisjes haar
precies beschreven hebben wat een pop
penhuis is en wat het kind van de juffrouw
er in heeft staan.
Als de meisjes wat vrijer zijn en durven te
babbelen komen er na de handwerkles
geregeld eens een paar op bezoek. Ankie
is dat jaar al gevorderd op de pianoles en
ze speelt dan kleine liedjes, wat grote
bijval heeft. Het is onmogelijk te gissen
hoeveel Roodborstjes aan het raam getikt
hebben, van de rin tin tin.
Huisbezoek
Aan huisbezoek wordt niet gedaan. Dat
hindert me altijd. Ik krijg wel brieven met
hoogdravende taal van vaders, dat ik meer
huiswerk kan geven of als zoonlief lastig
is, ik hem gerust in de wc kan opsluiten,
dat helpt thuis ook zo goed, maar van de
gezinnen weet ik verder niets af. Wel hoor
ik dat veel jongens van de eilanden in
huis zijn bij families die Nederlands spre
ken. Tegen de overgang komen de vaders
op school om met Meneer Beun te over
leggen of het Mulo wordt of niet, maar
nooit zie ik een moeder. De bezoekjes bij
mij thuis zijn wel gezellig.
Mijn kinderen zijn op de lagere school,
maar hun vakanties liggen anders dan de
mijne. Inlands Nieuwjaar na Ramadan
valt soms in januari, dan in februari. Dan
zit ik met het probleem van de kinderen
in juni; mijn zoon amuseert zich met
vissen en varen met andere jongens, maar
Ankie wil erg graag mee naar school van
mama. Als Beun mij toestemming geeft
haar mee te nemen, klimt ze elke morgen
achter op de fiets en volgt me als een
hondje naar alle klassen.
Eerst bij de kleintjes in de eerste klas hel
pen en dan mee naar de vierde klas.
Zij zelf zit in de derde en blinkt uit in taal,
maar ze legt het af tegen de rekenmeesters.
Anna straalt: ze heeft constant een
onvoldoende voor rekenen en nu komt
Anna van de juffrouw naast haar zitten en
krijgen de twee stuntels gemakkelijke
sommen op.
We beginnen in de vierde klas met berede-
neersommen; die met inkoop en verkoop
geven geen moeilijkheden, maar wel de
sommen met arbeiders die op een dag
delen van een werk doen. Ik schuif de
breuken dus verder op en neem eerst de
tiendelingen. Net als mijn Chineesjes
springen ze lustig rond met de komma's
en grote getallen lezen is een wedstrijd.
Maar och, dat Nederlands! 'Mijn broer hij
komt niet op school', krijg ik er na spreek
oefeningen wel uit, maar we hebben stijl
boekjes door een inspecteur geschreven,
speciaal voor dit soort scholen.
Zijn we te perfectionistisch?
Beun heeft voor de Mulo een lastig taal
boek met spreekwoorden en zegswijzen.
Hij drilt zijn leerlingen goed; hij hoeft
maar te zeggen: Zuinigheid is... of de hele
klas roept het antwoord. Verder: Huis en
Haard, Goed en Bloed, Kind noch Kraai...
Hij drukt ze op het hart niets in te vullen
als hel niet behandeld is.
Voor een Mulo-examen zakt de kroon
prins van B. Beun vraagt inzage in het werk
en ik hoor hem bulderen en dan weer
lachen. Wat blijkt? De jongen heeft alles
laten rijmen. Ik herinner me alleen nog:
Die opmerking is van nul en.. Gener
waarde heeft hij niet gehad, dus schrijft
hij nul en knul.
Het hele jaar door moet Nul en Knul
schriften ophalen. Dat is voor hem een
straf want Beun heeft gemerkt dat hij nooit
zijn schrift naar de tafel brengt, maar het
op een van de banken gooit, waarop een
ijverige buurman het wel doet. Dat is
onze Fries te gortig. Hij legt uit dat ieder
een op school gelijk is en elk zijn eigen
werkjes moet doen. De kroonprins mokt.
Adat is adat.
Na acht maanden sukkelen met extra
klassen krijgt Beun bericht uit Batavia dat
er een onderwijzeres komt. Dat is heel
welkom want dan zijn hij en ik van de
vijfde klas af.
Nu gonzen alle verhalen rond over ko
mende en vertrekkende personen en zo
horen we ook het nodige over de komen
de leerkracht. In Indië waaien de verhalen
je vooruit. Beun bromt wat van 'Gaat ons
niets aan' en het enige grapje dat er afkan
is: 'Ze heeft een dubbele Duitse naam, als
ze maar geen familie is van de Duitse
keizer.' 'Als ze maar les kan geven', besluit
hij. En lesgeven kan ze. Ze stapt de vijfde
klas binnen alsof ze er al jaren zit, mon
stert de grote jongens en de vijf meisjes
die uit mijn vierde klas zijn overgebleven
en begint meteen.
Soms horen we ze lachen, maar ze blijkt
er de wind onder te hebben en Beun haalt
opgelucht adem, want hij kan nu extra
werk met de zevende klas doen voor het
Mulo-examen. Elke leerling die Mulo
haalt kan verzekerd zijn van een goede
baan bij het gouvernement, maar het
Klein-Ambtenarenexamen zit ons dwars.
De meeste ouders kiezen di't diploma; de
leerlingen hoeven dan geen jaren te mis
sen op de Mulo en ze kunnen ook op een
kantoor komen. Beun is er dikwijls bitter
over want de 1 lollands Indische School is
er toch om ze hogerop te brengen.
De ouders werken niet mee.
D. de Raadt-Prange
Kort na de oorlog kon ik door omstandig
heden niet direct herenigd worden met
mijn echtgenoot. Hij was in Batavia en ik
in Singapore. Het duurde wel zes maan
den voordat wij weer bij elkaar waren.
Brieven waren onze enige vorm van
contact. Mijn echtgenoot illustreerde zijn
brieven dikwijls met een mooie plaat of
een gedicht.
Ik ben nu 78 jaar en mijn man is al jaren
geleden overleden. Toch lees ik nog
dikwijls zijn brieven en gedichten. Hier
volgt een van die gedichten. Het is zo
werkelijk, zo waar, misschien zegt het de
tegenwoordige generatie iets.
Anna Weenink
Nu niets meer dan herinneringen
zijn wat ik fel heb nagestreefd
aan eer en plicht en grote dingen
waarvoor ik koortsig heb geleefd
Nu bommen door de wegen boren
die ik zo zeker had gewaand
het pad vernield is en verloren
dat ik mij strijdend had gebaand
Waar is het hart aan trouw gebleven
en welk verlies telde het zwaarst
waar wil ik nog opnieuw voor leven
en welke waarheid was het waarst
Ik sta verrast met lege handen
het hart kent slechts een diep gemis
een huis waarin de lampen branden
en een gezin tezamen is
Het zijn de dagelijkse dingen
die men zo achteloos aanvaardt
Maar van de waarden die vergingen
was dat alleen de moeite waard
Willem Brandt, Sumatra 1944
©1 arts crafts I®
ys. uit Indonesië en China
winkel - galerie
'wy beeldentuin 5j'
Molenstraat 45, 2513 BJ Den Haag
informatie: 070 - 345 51 64
28