Gelezen
Biografie
Thamrin
moessQn
De urn en de noot Justine Swaving
ISBN 90-73304-50-4 ƒ34,95
Mohammad Hoesni Thamrin (1894-1941)
was voor de Tweede Wereldoorlog een van
de belangrijkste Indonesische politici.
In Nederland is hij ten onrechte nogal on
bekend. En dat, terwijl in Indonesië veel
straten naar hem genoemd zijn, vaak de
belangrijkste straten van steden. Thamrin
bracht zijn leven door in de hoofdstad
van Indonesië, Jakarta, toen het nog
Batavia, of Betawi in het Maleis, heette, en
de hoofdstad van Nederlands-Indië was.
Tot nu toe was er van Thamrin geen goede
biografie. Nu is er dan dit boek, het resul
taat van jarenlang grondig onderzoek.
De auteur, Bob Hering, werd geboren in
Soerabaja. Net als eerder Thamrin bezocht
hij de Koning Willem III school in Batavia.
Als scholier maakte hij daarThamrins
begrafenis mee.
De bevolking van Batavia kwam overal
vandaan: allerlei Indonesische eilanden,
Maleisië, China, Portugal, Nederland.
Ook Thamrin zelf was van gemengde af
komst, met een Engelse grootvader.
Hij kwam uit een familie van ambtenaren
en zakenlieden.
In maart 1916 werd Thamrin lid van de
plaatselijke kiesvereniging Melajoe. In
deze vereniging kwam een paar maanden
later een conflict over het Comité Indië
Weerbaar, dat dienstplicht voor Indone
siërs wilde. In Melajoe was onder meer
Dirk van Hinloopen Labberton hier voor;
ondermeer Notoatmodjo hier tegen.
Hering's boek neemt 1917 als grens, dus
deze kwestie valt er eigenlijk buiten.
Mogelijk is nog ergens te vinden, hoe
Thamrin dacht over deze zaak, aan het
begin van zijn politieke loopbaan.
In algemene zin noemt Hering Indië Weer
baar wel in zijn hoofdstuk twee. Dit geeft
een overzicht van de Indonesische politiek
in het begin van de twintigste eeuw.
Hier, op pagina 28, schrijft Hering 'the
Sl-supported native militia'. Hierbij moet
ik opmerken, dat binnen het bestuur van
deze Sarekat Islam voor- en tegenstanders
van dienstplicht waren. Uiteindelijk
besloot de meerderheid, om wel deel te
nemen aan een delegatie van het Comité
Indië Weerbaar. Maar dan moest die dele
gatie spreken over weerbaarheid in het
algemeen, en dit niet concretiseren als
'inlandse militie'. Zie hiervoor mijn boek
uit 1996, The Politics of Divine Wisdom.
Theosophy and labour, national, and
women's movements in Indonesia and South
Asia, 1875-1947. Het boek van Hering,
dat in 1994 werd afgesloten, kon hier
geen rekening mee houden.
In 1919 werd Thamrin lid van de gemeen
teraad van Batavia. Hij zou het tot zijn
dood blijven, en in 1926 wethouder wor
den. Op landelijk niveau werd hij lid van
de Volksraad in 1927. Dit was geen echt
parlement, maar kwam er onder autoritai
re koloniale verhoudingen wel het
dichtste bij. Ook in de Volksraad werd
Thamrin lid van het dagelijks bestuur.
Thamrin speelde een hoofdrol in samen
werkingsverbanden tussen Indonesische
politieke (en andere) organisaties. In de
Volksraad leidde hij de Nationale Fractie.
Erbuiten was hij aan het eind van de jaren
twintig belangrijk voor de PPPKI, waarbij
onder andere de PNI van de latere presi
dent Soekarno was aangesloten. Zo'n tien
jaar later was hij dat ook voor de overkoe
pelende organisatie GAPI.
Thamrins leven kwam tot een voortijdig
einde in januari 1941. Terwijl hij ziek was,
hoge koorts had en moest overgeven,
beschuldigde het Nederlands-Indische
gezag hem van hoogverraad, van met
Japan onder één hoedje spelen. Zijn arts
werd niet meteen bij hem toegelaten.
Onder huisarrest stierf hij enige dagen
later. Enkele jaren eerder had dit gezag de
leider van de Nationaal Socialistische
Beweging, Mussert, beter behandeld, toen
deze Indië bezocht.
De beschuldiging, dat Thamrin een Japans
agent zou zijn, is merkwaardig in het licht
van Amerikaanse regeringsdocumenten
van vlak na het uitbreken van de oorlog.
In oktober 1939 had Thamrin met de
Amerikaanse consul generaal in Batavia,
Rickover, gesproken. In deze gesprekken
had Thamrin angst uitgesproken voor in
het bijzonder Japan. Mocht Nederland een
'Westmark' van Hitler-Duitsland worden,
zei Thamrin, dan vroeg hij om Ameri
kaanse bescherming van Indië tegen Japan.
Hering besluit zijn werk over Thamrin
met dichtregels van Henriëtte Roland
Holst. Zo typeert hij Thamrin als een
exponent van de generatie die het doel,
een onafhankelijk Indonesië, wel voorbe
reidde, maar niet bereikte. Zoals ook
andere generaties van politieke strijders
het bereiken van doeleinden niet mee
maakten.
Hering's boek is zeer leerzaam. De grote
lijnen zijn goed. Veel details zijn interes
sant. Soms duiken fouten op, die bij een
boek van deze omvang te verwachten zijn.
Sommige daarvan zijn het gevolg van
verdwalen in de doolhof van het tekstver
werkingsprogramma WordPerfect. Zo staat
op bladzijde 211 de naam Van Hinloopen
Labberton ten onrechte als Hinlopen met
één 'o'. Daardoor komt die naam voor
deze bladzijde ook niet in de index achter
in terecht. Ook zijn sommige alinea's wel
erg lang. Hopelijk komt er een tweede
druk van dit boek, waarin een en ander
rechtgezet kan worden.
Herman A.O. de Tollenaere
SA.H. Thamrin and his quest for Indonesian
nationhood 1917-1941
door Bob Hering
Kabar Seberang: 407 pag.
(paperback) prijs 65,00
'Zo'n boek als dit heb ik niet eerder gelezen'
Justine Swaving 'is Indisch en koloniaal, maar ze weet ook over te brengen dat in
deze veel verguisde koloniale samenleving een liefde en intimiteit kan opbloeien en
een heel leven kan doordringen.' aldus Rob Nieuwenhuys over het boek:
Ook pas verschenen:
Indië was alles. Alles Jill Stolk
ISBN 90-73304-45-8 29,90
Mijn Lief, Java Roy Piette
ISBN 90-73304-46-6 29,90
Als de natuur zwijgt Joop de Lange
ISBN 90-73304-49-0 34,95
Leverbaar via de boekhandel of rechtstreeks:
bv BONNEVILLE, Dorpsstraat 13, 1861 KT Bergen NH
tel. 072 -58138 33 fax 072 - 589 46 12
46