De Indische cultuur in Betawi-Jakarta
moessQn
De Indo-cultuur in lakarta dateert uit de
tijd dat deze gemeenschap bekend stond
onder de naam Betawi. De invloed van
Indo-cultuur kun je niet alleen merken in
de kunst, maar ook in de taal en de
levensstijl van (akartanen.
Tijdens het symposium 'De mengcultuur
in de geschiedenis van de Jakartaanse sa
menleving' werd duidelijk dat het contact
tussen de Indische en Jakartaanse cultuur
niet alleen plaats vond in de hogere krin
gen. Op het symposium, georganiseerd
door de Dienst voor Museum en Restaura
tie in Jakarta, spraken onder andere
Ridwan Saidi, Ninuk Kleden, Djoko
Sukiman en Uka Tjandrasasmita.
Invloeden
Volgens Ridwan Saidi, een echte Anak
Betawi, houdt de Indo van schoon en
netjes. Ze keuren slordigheid (jorok) af.
De tegels glimmen, het water in de sloot
(selokan) stroomt, de tuin wordt regelma
tig aangeveegd. Deze manier van leven
zou veel Jakartanen geïnspireerd hebben.
Ridwan Saidi is bekend als politicus en
richtte in 1995 de politieke partij Masyumi
Baru op. Hij vertelde over zijn contacten
met Indische mensen. De uitdrukking
Indo of Endo werd in het Jakartaanse dia
lect gebruikt om de nakomelingen of bas
taards (blasteran) mee aan te duiden.
Later werden met deze benaming de nako
melingen van Europese afkomst bedoeld,
voornamelijk de Indische Nederlanders
(Indo-Belanda) of in het Jakartaans dia
lect: Belanda Indo.
Volgens Ridwan Saidi had de Jakartaan op
drie manieren toegang tot Nederlandse of
Indische kringen: via het werk (bijvoor
beeld als bediende), via sociale contacten
(voornamelijk op het voetbalveld) of via
het huwelijk. Op het gebied van de mu
ziek kwam het contact tot stand via de
krontjong muziek, zoals die later bekend
werd onder de naam Krontjong Mooresco.
Maar vooral op het voetbalveld waren de
contacten intensief. Tot op de dag van
vandaag zijn voetbaltermen die afkomstig
zijn van de Indo nog bekend bij veel |a-
kartanen. Woorden als trekbal (bola kern-
Vrede, Geluk en Gezondheid in
het nieuwe jaar worden u
toegewenst door:
bali), losbal (lepas bola), 12 pas (passen),
anlup (aanloop), porhude (voorhoede) en
dribel (dribbelen) niet vreemd voor de
Jakartaan. Uitdrukkingen als broer en zus
worden door de Jakartaan zelfs als aan
spreekvorm gebruikt in de dagelijkse om
gang. In de spreektaal zijn ook veel Neder
lands-Indische uitdrukkingen te vinden,
zoals anpal (aanval), adem (adem), atret
(achteruit), misiek (mislukken) en seterek
(sterk). Dit zijn maar enkele voorbeelden.
Tijdens het symposium haalde Ridwan
meer dan honderd voorbeelden aan van
Jakartaanse woorden die afkomstig zijn
uit de Nederlands-Indische taal.
Traditionele kunst
De antropoloog Ninuk Kleden, die zeer
nauw verbonden is met de traditionele
Jakartaanse kunst zoals het volkstoneel
(lenong) en het maskerspel (topeng),
wees op een aantal Indische invloeden op
de Jakartaanse toneelvorm. Die invloed is
te zien aan het veranderende karakter van
de voorstelling. Aanvankelijk was lenong
een theatervorm die bedoeld was om ritu
ele feesten in de kampongs op te luiste
ren, maar langzaamaan is lenong
commercieel geworden. Nu is lenong al
leen nog maar een vorm van amusement.
Uit: Kompas, 29 november 1997. Vertaling: Inge Dümpel
36
Wiene en Mick Jansen Schipper in Haarlem
wensen alle vrienden en kennissen een geluk
kig en voorspoedig 1998, toe.
Vrienden en kennissen een gezond 1998! -
Rudy Ernst, Albrachthof 5, 3581 WV Utrecht.
Alle Moessonlezers een goed en gezond 1998
toegewenst. C. Jonker, Catharinna van
Rennesstraat 101, 2551 GK 's-Gravenhage.
Voor familieleden en vrienden waar ook ter
wereld: een Gelukkig, Gezond en Vredig 1998
toegewenst, door Cor en Maud Kiliaan-van
Suchtelen v/d Haare, Nieuwe Mollenhutze-
weg 135, 6533 HE Nijmegen.
Familie, vrienden en bekenden, gezondheid,
vrede vreugde toegewenst door Frouwke
Beynon-Vecht, Veeteeltstraat 113-a, 1097 WS
Amsterdam.
Aan allen die dit lezen: Gelukkig, Gezond en
Vredig 1998 toegewenst door C.J.A. Davies-
Kuen, Haverland 20, 6882 EL Velp.
Familie, vrienden en kennissen: een Gelukkig
en Voorspoedig 1998! E.P. de Roo, Beatrix-
straat 27, 5502 VD Veldhoven.
Gelukkig Nieuwjaar 1998 toegewenst door:
H. v. Waardenburg, 5877 S.W. Bonita Rd.
Lake Oswego, Oregon 97035-3221, USA.
Een goed, gezond en gelukkig 1998 toege
wenst door: R.E. Ernst, Albrachthof 5,
3581 WC Utrecht.
Familie, vrienden en kennissen: Voorspoedig
1998! G.J.A.E. Matherus, Prof. Nolenstraat
22, 5142 AH Waalwijk.
Happy New Year, vrienden en familie! L. Buis
kool Trust, 302 South Lincoln Street, Burbank,
CA. 91506-2613, USA.
Familie, Vrienden en aan allen die dit lezen:
Een gezond, vredig en gelukkig 1998 toege
wenst! W.M. Lammers-Visscher, len Dalessin-
gel, 7207 LC Zutphen.
G.E.S. Crawfurd en W.H.E. Crawfurd-Schell,
Brandaanstraat 33, 3077 NA Rotterdam.
B.Barend en J.B. Barend-Samson,
Maassluistraat 476-2, 1062 GW Amsterdam.
V. Wilson en E. Wilson-Lotz,
Diepenbrockstraat 99, 2625 XJ Delft.
A.U. Voll, 5 Meilaan 22, 3221 RL Leiden.
Thea van Bronckhorst-de Lang,
Jacob Hopstraat 17, 2582 TS Den Haag.
