In en uit 's lands dienst
moessQn
In en uit 's lands dienst
'Heden ontvingen wij van
de schrijver bekend onder
het pseudoniem Maurits
de roman: "In en uit
's lands dienst" waarvan
wij ons haasten het eerste
Feuilleton in dit nummer
op te nemen.' Zo werd in
Het Indisch Vaderland de
nieuwe roman van Daum
aangekondigd. Het zou de
eerste van vier romans
zijn, waarvan de volgende
drie werden afgedrukt in
het Bataviaasch Nieuwsblad.
Op 14 september 1998 is het hon
derd jaar geleden dat P.A. Daum is
overleden. Ter gelegenheid hiervan
worden zijn Verzamelde romans uit
gegeven. Inmiddels zijn de eerste
twee delen verschenen. In septem
ber komt het laatste deel uit.
Deel II omvat Daums cyclus In en
uit 's lands dienst bestaande uit
De Van der Lindens c.s., Mevrouw
L. van Velton-van der Linden, H. van
Brakel, Ingenieur B.O.W. en Indische
mensen in Holland.
Journalist en romancier
Paulus Adrianus Daum werd in 1850 in
Den Haag geboren. Hij was een zoon van
een ongehuwde moeder. Vanwege zijn
eenvoudige komaf was het moeilijk voor
goede opleidingen in aanmerking te ko
men. Hij deed veel aan zelfstudie en ging
in de jaren zeventig novellen schrijven.
Via een uitgever kwam hij als redacteur bij
Liet Vaderland terecht.
Enkele jaren later kreeg hij het aanbod
redacteur te worden van De Locomotief in
Semarang. Al gauw werd Daum hoofdre
dacteur van dit grootste dagblad in Indië.
Dit alles vormde het begin van Daums
journalistieke loopbaan.
In 1883 nam Daum de bijna failliete
krant, Het Indisch Vaderland over. Door
gebrek aan geld was Daum gedwongen
zelf de krant vol te schrijven. Hij besloot
een literair feuilleton te schrijven. Dit zou
zijn krant populair maken en lezers aan
zich binden. Onder het pseudoniem
Maurits schreef hij Uit de suiker in de
tabak. Het boek werd een succes. Daum
had zich op deze manier niet alleen als
journalist maar ook als romancier geves
tigd. In de volgende jaren schreef Daum
nog twee andere feuilletons voor Het In
disch Vaderland.
Daum was een kritisch journalist. Hij stak
zijn soms vernietigende mening over het
gouvernement niet onder stoelen of ban
ken. Dit werd hem niet in dank afgeno
men. Het gouvernement legde Het Indisch
Vaderland een verschijningsverbod op en
Daum werd veroordeeld tot anderhalf jaar
gevangenisstraf. Dit werd later terugge
bracht tot een maand.
Ondanks de gevangenisstraf bleef Daum
zijn goede naam behouden. De Bataviase
uitgeverij G. Kolff Co. stelde aan Daum
voor een nieuw dagblad op te richten.
Dit blad verscheen op 1 december 1885
onder de naam Bataviaasch Nieuwsblad.
Door de lage abonnementsprijs kwam het
blad ook binnen het bereik van 'de lage
inkomens', waartoe veel Indo-Europeanen
behoorden. In deze krant verschenen ze
ven romans van Daum.
Na bijna zestien jaar ging Daum in 1894
voor het eerst met zijn gezin met verlof
naar Nederland. In 1898 dwong ziekte
Daum opnieuw naar Nederland.
Hij werd benoemd tot officier in de orde
van Oranje-Nassau, vanwege zijn verdien
sten als journalist. Op 14 september 1898
overleed Daunt.
De Van der Lindens c.s.
In de eerste roman, De
Van der Lindens c.s., wordt
een groot aantal persona
ges geïntroduceerd, waar
bij dokter Van der Linden en zijn dochter
Louise centraal staan. De personages ko
men in de volgende verhalen terug, meer
of juist minder op de voorgrond. De rode
draad in deze roman is de liefde tussen
Louise van der Linden en Gerard Fournier.
Door toeval en misverstanden lopen ze
'elkaar mis', een vaak gebruikt motief in
een liefdesverhaal. Louise trouwt aan het
einde van de roman met de steenrijke,
maar oudere Van Velton. Gerard Fournier
blijft teleurgesteld achter: 'Louise van der
Linden heeft een rijke man, en ik heb een
illusie minder. Daarmee is alles gezegd.'
Dat hiermee nog niet alles is gezegd, zal
in de volgende roman blijken.
Mevrouw L. van Velton-van der Linden
In de tweede roman, Mevrouw L. van
Velton-van der Linden, spelen twee krachti
ge vrouwen de hoofdrol. Met straffe hand
regelt Louise haar huishouding en de ver
zorging van haar zoontje. Ze bedisselt
haar man en haar vader. Ook regelt ze een
huwelijk voor Fournier met een dochter
van Van Velton, Hortense. Vlak na deze
huwelijksvoltrekking sterft Van Velton. Op
nieuw lopen Louise en Gerard elkaar mis.
De andere krachtige vrouw in deze roman
is de vroegere njai van dokter Van der
Linden. Zij perst de dokter en Van Velton
af. Na een verblijf in Europa gaat Louise
weer terug naar Indië. Ze laat haar vader
en zoon achter en trekt bij Gerard en
Hortense in. Even lijkt de liefde tussen
Gerard en Louise op te bloeien, maar met
krachtige hand wijst Louise hem af.
'Ze wist nu zeker dat het voor de laatste
maal was geweest, en hoezeer haar dat
46
