r
w
betaald, realiseerde ik mij het risico
van het wegraken van de brieven van
mijn vader. Ik bleef mijn tussenpersoon
volgen, die in de waroeng verdween.
Zo kwam ik in de waroeng van, zoals
later bleek, Pak Timan. Ik besloot mijn
extra cent winst niet te bestemmen
voor het verminderen van het financie
ringstekort, maar te besteden aan een
groot glas tjendol. Het was druk in de
waroeng. De meeste bezoekers hadden
brieven bij zich, die zij aan de waroeng-
baas overhandigden tegen betaling van
enkele centen. Vervolgens zaten zij
achter een glas lcopi toebroek, thee of
tjendol. Ongeveer vijf minuten voor
het vertrek van de trein verliet Pak
Timan met de brieven de waroeng.
Ik volgde hem en zag dat de brieven
werden overhandigd aan de assistent
stationschef, die de brieven in de spe
ciale bus op het perron deed.
Enkele dagen later
verzocht mijn vader
mij weer enkele brie
ven voor de nacht
trein te posten. Mijn
vlotte medewerking
gaf hem een zodanig
warm gevoel, dat hij
naast de tien cent
voor een perronkaart
je mij ook nog een
gobang gaf. In een bo-
venstebeste stemming
arriveerde ik linea
recta in de waroeng
van Pak Timan. Ilc gaf
hem de brieven.
Het tarief was een cent
per brief met een maxi
mum van twee cent.
Voor meer dan twee brieven bleef het
twee cent, mits afkomstig van hetzelf
de afzendersadres. Als Want van Pak
Timan Weeg men een gratis drankje.
Er volgden vele bezoeken van mij aan
de waroeng. Ik bood al mijn ooms en
tantes (vrienden van mijn ouders
noemden wij allen oom of tante) mijn
diensten aan om hun brieven voor de
nachttrein te posten. Mijn hierdoor
aanzienlijk verbeterde financiële positie
maakte het mij mogelijk vaker voor
onderdelen naar de dievenpasar te gaan.
Na het middageten, tijdens de siësta
van mijn ouders, fietste ik naar
Kalimati onder in de benedenstad waar
de opiumluts waren met gelukzalig
opiumschuivende en daarna slapende
Chinese Wanten. Op Kalimati was een
aantal ldeine toko's waarin Chinese,
Armeense, Arabische en Indonesische
eigenaars hun waren uitstalden.
Mijn komst verhoogde hun omzet nau
welijks, maar zij zagen mij graag, om
dat ik hen met tawarren veel afleiding
bezorgde. Een belanda in hun toko was
bovendien een goede blikvanger. Er ont
stond tussen hen en mij in de loop van
de tijd een goede vertrouwensband.
Onderdelen die na aankoop thuis niet
voldeden, konden ten allen tijde wor
den geruild. Ontvangst- en geluidskwa
liteit overtroffen daardoor die van de
laatste Philips-ontvangers, tot grote
jaloezie van oom Leo, die iedere twee
jaar de nieuwste Philips kocht.
In de vele en langdurige gesprekken
met Pak Timan, die ongeveer vijftien
jaar ouder was dan ik, kreeg ik als het
ware college in marketing. Hij legde
mij uit hoe hij kans zag munt te slaan
uit de nachttreinpost. Tijdens al deze
gespreldten steeg mijn bewondering
voor hem. Pak Timan appelleerde niet
aan het gangbare beeld dat verstokte
kolonialen van de 'inlander' hadden.
Pak Timan had een strategisch plan,
dat hij ook heeft kunnen realiseren.
'Kijk Salt (mijn naam Jacques lton hij
moeilijk uitspreken), toen er regelmatig
mensen tegen vertrektijd van de nacht
trein met brieven naar het station kwa
men, kwam ik op het idee om het pos
ten te bundelen (een soort mailpooling
dus). Voor het posten reken ilt één of
twee cent inclusief een gratis drankje.
In totaal levert dit mij een aardige
winst op. Zij houden zelf ook een be
drag over van het meegegeven geld.
En dit overschot wordt dan voor het
grootste gedeelte omgezet in consump
ties in mijn waroeng.'
Ik vroeg hem of hij niet bang was voor
concurrentie, omdat iedereen het idee
van de postbundeling kon overnemen.
Hij was hiervoor niet bang omdat de
door hem gevraagde lage prijs de con
currentie ontmoedigde om in die markt
te stappen. Bovendien was het Pak
Timan vooral te doen om het bezoek
aan zijn waroeng te bevorderen.
'Maar Sak, ik ben het meeste bang voor
de spoorwegen. Als zij zouden besluiten
om de brievenbus in de stationshal te
zetten, dan stort de hele markt in el
kaar, want dan hoeft er geen perron-
geld te worden betaald.'
Pak Timan zei het niet zo kort als hier
is neergeschreven, maar dit is wat hij
bedoelde. Om dit gevaar af te wenden
is hij een samenwerkingsverband aan
gegaan met de Staats
Spoorwegen en wel in
het bijzonder met de
assistent- stationschef.
Deze functionaris kon
gratis in Pak Timan's
waroeng consumeren,
het overige stationsper-
soneel kon dat voor
half geld. In ruil daar
voor postte de assis
tent-stationschef de
brieven voor de nacht
trein gratis. Pak Timan
verzorgde als het ware
de catering van station
Goebeng.
Aan dit voor Pak
Timan en mij zo lucra
tieve bedrijf werd door
het land van de rijzende zon abrupt een
einde gemaakt. Na de capitulatie van
Japan ben ik niet meer in Soerabaja te
rug geweest. Wat er van Pak Timan is
terecht gekomen weet ik niet.
Van harte hoop ik dat zijn creatieve
geest is uitgezaaid, zodat er zich vele
Pak Timans zullen aandienen om de
economie in Indonesië weer op de rails
te krijgen met onder andere gezonde
waroengs oeang. Hij had een vooruit
ziende blik.
Onlangs moest ik weer aan hem den
ken toen ik het bericht las dat de
Nederlandse Spoorwegen samenwerken
met Burger King, die op vele stations
eetgelegenheden inricht.
Tegenwoordig komen wij nog veel
ideeën van Pak Timan tegen
33
43ste jaargang - nummer 5 - november 1998
