Waroeng keliling
i
moessQn
ma
Eind jaren vijftig duikt in het
Nederlandse straatbeeld een nieuw
fenomeen op: de waroeng keliling,
ofwel de rijdende winkel. Een logische
erfenis uit het voormalige Nederlands-
Indië, meegekomen met de duizenden
repatrianten die een nieuw bestaan
zoeken in het vaderland.
plaats in Brabant. De
barakken die de repa
trianten krijgen toege
wezen, bevallen hem
echter niet en hij dient
een klacht in.
Hij heeft succes en het
gezin kan in de kost
bij een Indische fami
lie in Zutphen tot ze
een ander huis krijgen
toegewezen. Maar het
vinden van een nieuwe
baan gaat hem minder
goed af.
'Wie wilde er nou een
Indische planter heb
ben? Ik had een oplei
ding op de tuinbouw
school gevolgd en
voortdurend op een
onderneming gewerkt,
het laatst in Kaboeng-
Madjenang in de buurt
van Tjilatjap. Ik solli
citeerde op allerlei ba
nen, maar kreeg steeds
te horen dat mijn sala
ris veel te hoog was.'
Omdat zijn spaarcent
jes dreigen op te
raken, besluit hij een
waroeng keliling te be
ginnen. Hij gaat met
een kennis naar de
automarkt in Utrecht
en koopt daar een Ford-
son, een bestelwagen.
'Dat was een miskoop.
Toen ik de volgende
dag de auto startte,
werd de halve straat
gevuld met grote zwar
te rookpluimen. Ik
ging naar een garage.
Daar werd me verteld
dat ik die auto maar
beter aan de kant kon
laten staan, dus moest
er een andere komen.'
Een van de eerste rijdende kruide
niers is Siegfried von Oerthel,
een gewezen planter die in
Nederland de kost gaat verdienen door
'op de kleintjes te letten'.
Von Oerthel is 44 jaar als hij samen
met zijn vrouw Hedwig en zijn gezin
in 1958 aankomt in Budel, een leger-
Armoede in contractpensions
Von Oerthel koopt van zijn overgeble
ven spaargeld opnieuw een Ford bestel
auto en een voorraad koopwaar en gaat
op pad. In het begin bezoekt hij vooral
de contractpensions in de buurt van
Zutphen. Daar krijgt hij bovendien
adressen van mensen die binnenkort
een huis wordt toegewezen.
'In de contractpensions heerste vaak
grote armoede. Ik herinner me een
Chinees-Indische vrouw met drie kin
deren. Hun kleren waren tot op de
draad versleten en dat in het Neder
landse klimaat. Ze had inmiddels een
aardig bedrag op de lat staan en wilde
haar schuld afbetalen met de kinderbij
slag. Ik heb die mevrouw toen gezegd:
"Koop eerst kleren voor je kinderen en
vanaf volgende week betaalt u me
2,50 in de week als aflossing. En ik
wil de volgende keer zien dat u kleren
hebt gekocht." Ze heeft zich aan haar
belofte gehouden.'
Na drie maanden krijgt het gezin Von
Oerthel een huis toegewezen in Rijssen,
een kleine gemeente in de Achterhoek,
waar de samenleving wordt gedomi
neerd door het geloof.
'Dat was even wennen. We woonden
vlak bij de kerk en als ik op zondag de
auto ging wassen of mijn vrouw de was
aan de lijn hing, werden we scheef
aangekeken. Later veranderde dat en
werden we volledig geaccepteerd.'
Het nieuwe huis van de Von Oerthels
verandert al snel in een opslagplaats.
Overal staan dozen, lusten en balen en
de lucht van de gedroogde vis en trassi
is soms niet te harden.
'In het begin kreeg ik mijn spullen van
de "bootjongs" die op schepen als de
Willem Ruys en de Oranje voeren. Pas
later kwam er een importeur aan de
pas. Mijn tahoe betrok ik van een Chi
nees. Elke dag vers. Voorzover ik me
nog kan herinneren, betaalde een klant
destijds 35 cent voor een blok tahoe.
Tahoe en tempé waren de meest ver
kochte artikelen. Daarna kwamen de
boemboes, trassi, gedroogde vis en
ketjap. Te veel om op te noemen.
Ik verkocht ook lemper, pasteitjes,
pepesan en complete maaltijden op
bestelling. Mijn vrouw Hedwig stond
vaak al om vijf uur 's morgens in de
keuken, want alles moest vers zijn.
Indische klanten lastig
Von Oerthel bezoekt zo'n dertig Man-
ten per dag en dat zes dagen per week.
Elke morgen vult hij eerst zijn voor
raad aan en staat vervolgens om tien
uur bij zijn eerste ldant op de stoep.
'Een bestelling opnemen bij Indische
mensen was bijna een ritueel. Eerst
zitten, koffie drinken, omong kosong,
iets eten en dan pas kon je een bestel
ling noteren. Als ik gehaast was en
34
mnnH
Tekst en foto's: Riny Boeijen
