Een terugblik
Tekst: dr. W. Mooi] Wanneer ik mijn leven overzie na het doormaken
van twee wereldoorlogen - de eerste 1Q14-1Q1S,
passief als jongeman, de tweede 1Q40-1Q45
actief als officier van gezondheid KNIL - dan is
voor mij de meest dramatische gebeurtenis de
holocaust, die zich onder het Nederlandse
jodendom heeft vo ltrokk en.
n een krijgsgevangenkamp op Java
heb ik met enige oud-Vindicaters op
4 februari 1943 op primitieve wijze
de Dies Natalis van het corps Vindicat
atque Polit herdacht. Omstreeks die tijd
rolden vanuit Amsterdam de treinen met
gedeporteerde joden via Westerbork
naar Auschwitz en de gaskamers.
Europa en Inclië
Tijdens de Paeific-oorlog was ons als
krijgsgevangenen onder de Japanners
niets bekend over wat zich in Nederland
afspeelde. Teruggekomen in Holland in
mei 1948 heb ik veel gelezen over de
gebeurtenissen in Europa gedurende de
Tweede Wereldoorlog. Hieronder
bevond zich het boek van
prof. dr. J. Presser getiteld Ondergang.
Dit boek heeft een zodanige indruk op
mij gemaakt, dat ik het onlangs weer ter
hand genomen heb.
In Holland in 1948 teruggekomen,
hebben mijn vrouw en ik al spoedig
gemerkt dat er weinig belangstelling bij
familie en kennissen bestond over onze
belevenissen tijdens de Japanse bezetting
van Nederlands-Indië.
Wat waren nu de verschillen in de
In Nederland
ging aanvanke lijk
het maatschappelijke
leven voor
de meesten
gewoon door
bezettingsbeproevingen tussen het
moederland en Nederlands-Indië?
In Nederland ging aanvankelijk het
maatschappelijke leven gewoon door,
behoudens de reeds spoedig ingezette
kwellingen van de joden die ten slotte
eindigden in de ondergang van het
Nederlandse jodendom.
Er waren voor de niet-joden ook wel
ontberingen, met als climax de
hongerwinter. Het verzet tegen de
overheerser heeft ook ernstige gevolgen
gehad - men denke aan Putten!
In Nederlands-Indië werd door de
Japanse bezetter het Nederlandse
bewind ter zijde geschoven.
De krijgsgevangenen werden in kampen
opgesloten. Ook de Nederlandse
vrouwen en kinderen werden
geïnterneerd. Het gezinsverband van alle
Nederlanders werd volledig verbroken
gedurende de oorlog.
Wij vernamen niets over hetgeen zich in
Holland voordeed betreffende de joodse
landgenoten.
°g
En nu een greep uit de Pacific-oorlog en
de dramatische beëindiging.
In zijn boek The night of the new moon
geeft sir Laurens van der Post een
duidelijk beeld van onze belevenissen in
krijgsgevangenschap. Aangezien ik een
groot deel van die belevenissen heb
meegemaakt, neem ik het een en ander
over.
Allereerst wil ik vaststellen dat de sfeer
in de Japanse gevangeniskampen mijns
inziens treffend is weergegeven.
Zijn beschrijvingen van het dagelijks
leven, van de volledige rechteloosheid,
de stelselmatige ondervoeding en de
volkomen willekeur in optreden van de
kampbewaarders en de uitzichtloosheid
der gevangenen, zal wellicht meewerken
aan het verruimen van het gezichtsveld
van de Hollanders, die in de oorlogsjaren
niet in Nederlands-Indië waren.
Lands Opvoeclings Gesticht
Wat velen van de overlevenden van het
Japanse krijgsgevangenkamp het L.O.G.
(Lands Opvoedings Gesticht) in
Bandoeng, toen zij daarin werden
opgesloten in maart 1942 zullen hebben
onthouden, was de toespraak van de
Japanse korporaal. Hij hield deze
namens de Japanse commandant, naar
aanleiding van het protest van de
Nederlandse kampleider (destijds
overste De Waal) tegen het bevel tot
lde twee
atoomhommen
waren de enige
mogelijkheid om
een einde te maken
aan de oorlog
in de Pacific
corvee van de officieren-krijgsgevangenen.
Dit protest was gebaseerd op de
Conventie van Genève, die mede door
Japan was ondertekend.
De korporaal, bijgestaan door de tolk, de
heer Jongejans, zei dat wij allen, meer
dan twaalfhonderd officieren van het
KNIL en van het Engelse leger, goed
moesten beseffen dat wij voor de
Japanners minder betekenden dan één
Japanse soldaat.
Korte tijd nadien kregen wij in dit kamp
de order dat wij ter gelegenheid van de
verjaardag van Tenno Heika, de Japanse
keizer, moesten aantreden op het open
veld en een buiging moesten maken in
de richting van Japan. Overste De Waal
heeft toen een klemmend beroep op ons
moessQn
clCl I LC-0<
„I
16
