De Indisclie eeuw (V)
1940 -1950
Deze maand in de vi 'jfJe aflevering van
'De Indische eeuw' een dramatisch
decennium. In tien jaar tijd vinden er zo
veel traumatische geheurtenissen plaats
dat In Jië nooit meer hetzelfde han
worden en dat gebeurt ooh niet. Eind
7 Q4Q wordt Indië Indonesië.
Omdat Duitsland Nederland is
binnengevallen, worden in Indië
alle Duitsers en NSB-ers op 10
mei 1940 gearresteerd. Later is er veel
kritiek geweest op de gang van zaken.
De oud-bestuursambtenaar C. van
Heekeren herinnert zich in zijn boek
Batavia seint: Berlijn hoe hij er tegenop
zag om alle in zijn bestuursgebied
aanwezige 'Duitsers en andere
vijandelijke onderdanen' in te rekenen.
Velen waren tenslotte in het geheel niet
Duitsgezind: 'Mijn gevoel van
onbehagen werd nog versterkt, toen we
bij het huis van de zendeling Schreiber
kwamen en een bejaard echtpaar met
witte haren me vriendelijk tegemoet
trad. Maar gelukkig hing er, toen we
binnen kwamen, een groot portret van
Hitier, dat het mij gemakkelijk maakte
mijn opdracht verder zakelijk uit te
voeren.'
Bezetting
December '41. Nederland verklaart
Japan de oorlog na de aanval op Pearl
Harbor. Drie maanden later, op 8 maart
1942, capituleert het KNIL en alle
Nederlanders worden in
interneringskampen opgesloten. De
meeste Indische mensen op Java blijven
buiten het kamp - een onderwerp waar
opvallend weinig over geschreven is.
Met het verstrijken van de oorlog leven
zij, overgeleverd aan willekeur, in
toenemende angst en onzekerheid. Dat
zijn dan voornamelijk Indische vrouwen
en kinderen; hun echtgenoten en vaders
zijn veelal krijgsgevangen.
Als krijgsgevangene liep je groot risico
op transport te moeten, om elders in
Zuidoost-Azië te werk te worden
gesteld. Zo'n transport was
levensgevaarlijk. Veel schepen werden
tot zinken gebracht door de geallieerden,
Onder de repatrianten ook dit
gezinnetje. Mijn opa en oma, Jacques en
Corrie van Asdonck. Vooraan mijn
vader, Rudie.
die vaak niet op de hoogte waren van de
lading, zoals in het geval van de Junyo
Maru, dat door een Engelse onderzeeër
werd getorpedeerd. Resultaat was de
grootste scheepsramp ooit: meer dan
5600 doden. Van de 674 drenkelingen
zou nog een groot deel de ontberingen
van de Pakan Baroe spoorlijn uiteindelijk
niet overleven.
Rob Nieuwenhuys vertelt hoe men
slootwater dronk in de hoop dysenterie
op te lopen en maar niet op transport te
hoeven. Velen ontdekten echter tot hun
schrik dat ze immuun waren geworden.
Bersiap
Het einde van de oorlog op 15 augustus
1945 betekent niet het einde van het
geweld. De Indonesiërs accepteren niet
zomaar weer het Nederlandse gezag.
Vooral jongeren verzetten zich hiertegen.
Op 17 augustus 1945 roepen Soekarno
en Hatta de Republiek Indonesia uit. De
periode waarin een soort machtsvacuüm
heerst, waarin het Nederlandse gezag
nog niet op orde is, de geallieerden van
hogerhand niet mogen ingrijpen en
grote groepen Indonesische jongeren het
hebben voorzien op alles wat maar
Hollands is, heet de bersiap. Ook over
deze chaotische en voor vele mensen zo
traumatische tijd is opmerkelijk weinig
gepubliceerd.
Onafliankelijkkeid
Terwijl de orde enigszins hersteld wordt,
beginnen de onderhandelingen tussen
Nederland en de Republiek. Die
onderhandelingen verlopen moeizaam.
Met het Akkoord van Linggadjati in '46
lijken de partijen elkaar aanvankelijk te
naderen, maar als ook dat uiteindelijk
nergens toe leidt, besluit Nederland tot
actie over te gaan. Onder protest van de
rest van de wereld, start Nederland de
eerste 'politionele actie', halverwege
1947, gevolgd door een tweede, eind
'48.
De druk van de Verenigde Staten neemt
toe en Nederland gaat ten slotte
overstag. Op 27 december 1949 wordt
de soevereiniteit overgedragen.
Na de oorlog en onafhankelijkheid van
Indonesië, komt de eerste repatriëring
op gang. Volgens het CBS vertrekken in
de periode 1945-1949 zo'n 44 duizend
mensen - waarschijnlijk merendeels
'totoks' - en in de periode 1950-1951
nog eens circa 68 duizend mensen naar
Nederland. (MvA)
44 ste jaargang - nummer 1 - juli 1999
29
■w. mm*
